Czyli o tym co daje nam świadomość
Małe początki, duże konsekwencje
Style przywiązania to dość stałe sposoby szukania bliskości, sposobu proszenia o wsparcie i regulowania emocji. Kształtują się wcześnie – na bazie doświadczeń z opiekunami – i mają znaczenie także w dorosłości, zwłaszcza gdy pojawia się stres, choroba czy podejmowanie ważnych decyzji. Bowlby (twórca teorii przywiązaniowej) widział w przywiązaniu biologiczny system bezpieczeństwa: w trudnych chwilach aktywuje się dążenie do bliskości, do „figury przywiązania” (u dziecka – opiekuna, a u dorosłego – zwykle partnera). To, jakiego rodzaju reagowania na nasze potrzeby, sygnały i emocje doświadczyliśmy w dzieciństwie, buduje nasze przekonania na temat siebie i innych. Jest to punkt wyjścia tego, jak później kochamy, ufamy i stawiamy granice.
Style przywiązania – krótkie przypomnienie
Osoby bezpiecznie przywiązane czują się swobodnie zarówno w bliskości, jak i w autonomii. Potrafią prosić o wsparcie i je dawać, jasno komunikują swoje potrzeby i zwykle konstruktywnie wracają do rozmowy po konflikcie. Ich zachowanie w relacjach cechuje zaufanie, stabilność i satysfakcja.
W stylu lękowo-ambiwalentnym widać silną potrzebę bliskości, łączącą się z lękiem przed odrzuceniem. Pojawia się wzmożona czujność na sygnały z relacji, częstsze szukanie zapewnień i tendencja do eskalacji napięcia w sporach.
Z kolei w stylu unikowym osoby cenią sobie niezależność i mają niski komfort z zależnością emocjonalną. Częściej tłumią potrzeby i emocje, utrzymują większy dystans oraz rzadziej proszą o pomoc, co utrudnia im budowanie i podtrzymywanie intymności w relacjach. W sytuacjach stresowych skłaniają się raczej do wycofania niż do szukania wsparcia.
Styl zdezorganizowany rzadziej bywa mierzony wprost w badaniach dorosłych, ale warto o nim pamiętać, ze względu na znaczenie kliniczne. Jest to styl łączący pragnienie bliskości z lękiem przed nią, dlatego zachowania są niespójne: zbliżanie przeplata się z wycofaniem. Trudności z zaufaniem i regulacją emocji sprzyjają „huśtawkom” w relacji i poczuciu chaosu, zwłaszcza w sytuacjach obciążających.
Dlaczego warto znać swój styl przywiązania?
Lepsza „mapa” własnych reakcji
Znajomość stylu przywiązania podpowiada, na jakie sygnały jesteśmy szczególnie wyczuleni (np. opóźniona odpowiedź partnera, zmiana planów, chłód w komunikacji) i jakie strategie uruchamiamy pod wpływem napięcia – czy raczej szukamy bliskości, czy się wycofujemy. Taka świadomość ułatwia zatrzymanie się i wybranie dla siebie zdrowszej, bardziej pomocnej reakcji lub zrozumienie co konkretnie sprawia trudność w relacji.
Badania pokazują, iż bezpieczny styl sprzyja otwartości, wrażliwości i konstruktywnej komunikacji, a trudności w obszarze przywiązania częściej łączą się z konfliktowością i zazdrością – co jest możliwe do zaobserwowania w codziennych rozmowach par (Kobak, Hazan, 1991, za: Juroszek, Haberla, Kubeczko, 2012, s.90).
Świadome rodzicielstwo
Znajomość własnego stylu przywiązania pomaga wejść w rodzicielstwo z otwartymi oczami. To, jak będziemy reagować na potrzeby dziecka (dostępność, przewidywalność, wrażliwość) stanie się dla niego matrycą relacji na całe życie. Decyzja o dziecku to więc także decyzja o pracy nad sobą – o budowaniu wystarczająco dobrej responsywności, porządkowaniu własnych schematów i tworzeniu przewidywalnego, bezpiecznego środowiska. Nie chodzi o perfekcję, tylko o odpowiedzialność i gotowość do uczenia się, bo z tych codziennych mikro reakcji rośnie czyjeś poczucie bezpieczeństwa.
Większe zrozumienie siebie i swoich bliskich
Hazan i Shaver (1987, 1994) zaproponowali, aby miłość romantyczną rozumieć jako formę przywiązania – u par działają podobne mechanizmy, co u opiekuna z dzieckiem. Dlatego nasze style przywiązania wychodzą na pierwszy plan właśnie w bliskich związkach. W sytuacji stresowej dążymy do ukojenia poprzez relację z partnerem, tak samo jak w dzieciństwie, gdzie rozwiązania naszych problemów szukaliśmy we wsparciu głównego opiekuna.
Znajomość swojego profilu w dorosłości buduje więc świadomość tego, jakich cech poszukiwać u drugiej osoby, aby stworzyć zdrową i rozwojową relację oraz nad jakimi obszarami w nas samych powinniśmy poświęcić więcej uwagi.
Zdrowie psychiczne i dobrostan
Coraz więcej danych wskazuje, iż więź przywiązania ma znaczenie dla funkcjonowania psychospołecznego. W badaniu pilotażowym Żechowskiego i współpracowników (2018) bezpieczny styl okazał się funkcją ochronną przed m.in. obniżonym nastrojem i ogólnymi objawami depresyjnymi, a styl lękowy wiązał się z zakłóceniami w funkcjonowaniu społecznym i objawami somatycznymi.
Bowlby (1980) zauważał, iż osoby o lękowo-ambiwalentnym stylu przywiązania mogą częściej przejawiać cechy związane z zależnością, histrionicznością czy rysami narcystycznymi. Zbieżne, polskie dane pokazują współwystępowanie tego stylu z zaburzeniami osobowości: zależną, paranoidalną oraz borderline (Dacko, 2011, za: Ślaski, 2019, s.448).
Oczywiście styl przywiązania nie jest jednym wskaźnikiem określającym ryzyko zaburzeń, ale nie można zaprzeczyć jego wpływowi na ich powstawanie.
Świadomość zachowań seksualnych
Styl przywiązania przenika też obszar seksualny – to tam jesteśmy najbliżej potrzeb, wrażliwości i granic. Przeglądy badań wskazują, iż osoby bezpiecznie przywiązane częściej doświadczają satysfakcji seksualnej, łatwiej rozmawiają o swoich potrzebach i elastyczniej reagują na różnice. Z kolei w stylu unikającym bliskość fizyczna i emocjonalna uruchamia dystans. W tym stylu przywiązania seks bywa sposobem na utrzymanie kontroli i oddalenie emocji, a w stałych relacjach częstsze jest chłodniejsze życie seksualne lub ucieczka w przelotne kontakty.
W stylu lękowo-ambiwalentnym seks bywa traktowany jako środek na lęk przed odrzuceniem. Osoby w tym stylu często zgadzają się na zbliżenie mimo, iż wcale nie mają na nie ochoty – poczucie spokoju, iż „nie tracą” partnera jest dla nich jednak ważniejsze (Trzęsowska-Greszta, Szymczyk, 2014).
Świadomość w tym obszarze pomaga nam zrozumieć, po co wchodzimy w aktywność seksualną – żeby się zbliżyć, uciec, czy ukoić lęk. Umożliwia nam to wejrzenie we własne potrzeby, granice i wybór szczerej rozmowy zamiast automatycznych strategii.
Podsumowanie – wiedza, która pracuje dla Ciebie
Znajomość stylu przywiązania to użyteczna wiedza, która pomaga zrozumieć, skąd biorą się nasze odruchy w relacjach i gdzie warto szukać wsparcia. Mówi nam o tym, w jaki sposób komunikujemy się z bliskimi i gdzie mamy wyostrzoną czujność – czy w momencie potrzeby będziemy prosić o pomoc, czy udawać, iż jej nie potrzebujemy?
W terapii (i nie tylko) wiedza ta jest kluczowa, ponieważ potrafi realnie poprawiać jakość życia – w rodzicielstwie, związkach oraz seksualności. Gdy lepiej rozumiemy własny styl, łatwiej budować w sobie stałe oparcie – spokój, do którego wracamy, gdy wszystko przyspiesza.
Artykuł ma charakter informacyjny i nie zastępuje profesjonalnej diagnozy ani terapii. jeżeli doświadczasz trudności w relacjach, warto skorzystać z pomocy specjalisty.
Maria Michałowska
BIBLIOGRAFIA:
-
Juroszek, W., Haberla, O., Kubeczko, W. (2012). Zależności między stylami przywiązania a intymnością, namiętnością i zaangażowaniem u narzeczonych, Fides et Ratio, Tom 2, Nr 10, s. 91-101.
https://stowarzyszeniefidesetratio.pl/Presentations0/06-12-2.pdf -
Ludwikowska-Świeboda, K. (2022). Adult Attachment Styles and Psychosocial Health, Journal of Education, Health and Sport, Vol. 12, no. 8, pp. 36-51.
https://dx.doi.org/10.12775/JEHS.2022.12.08.004 -
Marchwicki, P. (2006). Teoria przywiązania J. Bowlby’ego, Seminare Poszukiwania Naukowe, Tom 23, s. 365-383.
https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/seminare-poszukiwania-naukowe/2006-tom-23/seminare_poszukiwania_naukowe-r2006-t23-s365-383.pdf -
Ślaski, S. (2019). Style przywiązania z partnerem i przyjaciółmi a cechy osobowości u kobiet współuzależnionych, Polskie Forum Psychologiczne, Tom 24, Nr 4, s. 443-466.
https://doi.org/10.14656/PFP20190404 -
Żechowski, C., Cichocka, A., Rowiński, T., Mrozik, K., Dąbrowska, M., Czuma, I. (2018). Style przywiązania a zdrowie psychiczne osób dorosłych w populacji ogólnej – badanie pilotażowe, Via Medica Journals, Tom 15, Nr 4, s. 193-198.
https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/59664 -
Trzęsowska-Greszta, E., Szymczyk, B. (2014). Styl przywiązania a seksualność człowieka w świetle najnowszych badań, Fides et Ratio, Tom 4, Nr 20, s. 128-143.
https://fidesetratio.com.pl/Presentations0/2014-4Greszta.pdf
