Tarczyca to niewielki gruczoł o ogromnym znaczeniu dla funkcjonowania organizmu. Jej hormony regulują metabolizm, wpływają na poziom energii, pracę serca, układ nerwowy i wiele innych procesów życiowych. Zaburzenia pracy tarczycy, takie jak niedoczynność czy nadczynność mogą powodować szereg objawów, które często bywają mylone z innymi schorzeniami. Dlatego warto odpowiednio zdiagnozować problem poprzez specjalistyczne badania. Jakie testy wykonać, aby sprawdzić stan tarczycy i trafnie zidentyfikować ewentualne zaburzenia?
Najczęstsze objawy chorób tarczycy
Zanim przejdziemy do diagnostyki warto zrozumieć, jakie sygnały wysyła organizm w przypadku problemów z tarczycą. Niedoczynność tarczycy często objawia się przewlekłym zmęczeniem, przybieraniem na wadze, suchością skóry, wypadaniem włosów i obniżonym nastrojem. Może również powodować spowolnienie pracy serca, uczucie zimna oraz problemy z koncentracją.
Z kolei nadczynność tarczycy charakteryzuje się nadmierną pobudliwością, utratą masy ciała, drżeniem rąk, nadmiernym poceniem się, kołataniem serca oraz problemami ze snem. Niektóre osoby mogą także zauważyć powiększenie tarczycy, czyli tzw. wole. W przypadku wystąpienia tych objawów warto zgłosić się do lekarza i wykonać odpowiednie badania.
Podstawowe badania laboratoryjne tarczycy
Podstawowym krokiem w diagnostyce chorób tarczycy są badania krwi, które oceniają poziom kluczowych hormonów oraz przeciwciał.
TSH – tyreotropina
To najważniejsze badanie przesiewowe oceniające funkcję tarczycy. Hormon tyreotropowy (TSH) jest wydzielany przez przysadkę mózgową i reguluje pracę tarczycy.
- Podwyższony poziom TSH sugeruje niedoczynność tarczycy, co oznacza, iż organizm próbuje pobudzić tarczycę do produkcji hormonów, ale ta nie odpowiada wystarczająco efektywnie.
- Obniżony poziom TSH może wskazywać na nadczynność tarczycy, gdyż tarczyca produkuje zbyt dużo hormonów i przysadka mózgowa ogranicza ich stymulację.
FT3 i FT4 – wolne hormony tarczycy
Oprócz TSH warto sprawdzić stężenie wolnych hormonów tarczycy – trijodotyroniny (FT3) i tyroksyny (FT4).
- FT4 (tyroksyna) – jego poziom jest najważniejszy dla oceny funkcjonowania tarczycy. Niski poziom sugeruje niedoczynność, a wysoki – nadczynność.
- FT3 (trijodotyronina) – badanie to wykonuje się szczególnie wtedy, gdy wyniki FT4 i TSH są niejednoznaczne. W nadczynności tarczycy poziom FT3 często jest znacznie podwyższony.
Badania w kierunku chorób autoimmunologicznych tarczycy
Wiele problemów z tarczycą ma podłoże autoimmunologiczne, dlatego często wykonuje się badania na obecność przeciwciał skierowanych przeciwko gruczołowi tarczycy.
Anty-TPO – przeciwciała przeciwko peroksydazie tarczycowej
Podwyższony poziom anty-TPO wskazuje na proces autoimmunologiczny toczący się w tarczycy. Najczęściej występuje w chorobie Hashimoto (przewlekłe limfocytarne zapalenie tarczycy), ale może także pojawić się w chorobie Gravesa-Basedowa.
Anty-TG – przeciwciała przeciwko tyreoglobulinie
To badanie również pomaga w diagnostyce chorób autoimmunologicznych tarczycy, zwłaszcza Hashimoto. Ich podwyższony poziom może wskazywać na uszkodzenie tarczycy przez układ odpornościowy.
TRAb – przeciwciała przeciwko receptorowi TSH
Badanie to jest szczególnie ważne w diagnostyce choroby Gravesa-Basedowa, która jest najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy. Obecność tych przeciwciał oznacza, iż układ odpornościowy pobudza tarczycę do nadprodukcji hormonów.
Badania obrazowe tarczycy
Czasami same badania laboratoryjne nie wystarczą i konieczne jest wykonanie badań obrazowych w celu dokładniejszej oceny stanu tarczycy.
USG tarczycy
To podstawowe badanie pozwalające ocenić wielkość, strukturę oraz ewentualne zmiany w tarczycy, takie jak guzki, torbiele czy stan zapalny.
- W chorobie Hashimoto tarczyca często jest niejednorodna i zmniejszona.
- W nadczynności tarczycy (choroba Gravesa-Basedowa) tarczyca bywa powiększona i bardziej unaczyniona.
- Guzki tarczycy mogą wskazywać na obecność zmian łagodnych lub, w rzadszych przypadkach, nowotworowych.
Scyntygrafia tarczycy
To badanie izotopowe, które pozwala ocenić aktywność tarczycy i sprawdzić, czy w gruczole występują tzw. „zimne” (nieaktywne) lub „gorące” (nadmiernie aktywne) guzki. Wykonywane jest głównie w diagnostyce nadczynności tarczycy.
Biopsja cienkoigłowa (BAC)
Jeśli w tarczycy wykryto guzek, lekarz może zlecić biopsję, aby sprawdzić, czy jest on łagodny, czy może wskazywać na nowotwór. Badanie to polega na pobraniu próbki tkanki do analizy pod mikroskopem.
Jak przygotować się do badań tarczycy?
Przed wykonaniem badań tarczycy warto przestrzegać kilku zasad:
- badania krwi (TSH, FT3, FT4, anty-TPO, anty-TG) najlepiej wykonywać rano na czczo,
- przyjmując leki na tarczycę (np. lewotyroksynę), należy pobrać krew przed ich zażyciem,
- suplementy zawierające biotynę mogą zaburzać wyniki badań – warto odstawić je na kilka dni przed badaniem,
- na USG tarczycy nie jest wymagane specjalne przygotowanie.
Diagnostyka tarczycy obejmuje zarówno badania laboratoryjne, jak i obrazowe, które wspólnie pomagają wykryć niedoczynność lub nadczynność tarczycy oraz określić ich przyczynę. Wczesne rozpoznanie problemów z tarczycą pozwala na szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia i uniknięcie poważniejszych konsekwencji zdrowotnych. jeżeli zauważasz u siebie objawy sugerujące zaburzenia pracy tarczycy, nie zwlekaj – warto skonsultować się z lekarzem i wykonać odpowiednie badania.
