Czym jest tarczyca?
Tarczyca - inaczej gruczoł tarczowy - to nieparzysty narząd wydzielania wewnętrznego, obecny u kręgowców, w tym - u ludzi. Wytwarza i wydziela trzy główne hormony: trójjodotyroninę - T3, tyroksynę - T4 i kalcytoninę. To dzięki nim kieruje metabolizmem i częściowo gospodarką energetyczną organizmu.
Tarczyca znajduje się w dolnej przedniej części szyi, leżąc do przodu od krtani. Zbudowana jest z komórek pęcherzykowych i komórek przypęcherzykowych. Jako jedyny ludzki narząd wydzielniczy gromadzi wydzielane przez siebie hormony w dużej ilości, w postaci tyreoglobuliny (Tg).Reklama
Tarczyca odpowiada w mniejszym lub większym stopniu za:
metabolizm,nastrój,funkcjonowanie jelit,pracę serca i mięśni,funkcjonowanie układu nerwowego,funkcjonowanie gruczołów potowych,gospodarkę wapniowo - fosforanową,
a wszystko to dzięki hormonom, które produkuje.
Gdy tarczyca wytwarza za mało hormonów, mówimy o jej niedoczynności, gdy zaś za dużo - o nadczynności. Ich objawy są w pewnym sensie lustrzanym odbiciem. Podczas gdy w niedoczynności: jesteśmy ospali, tyjemy, nie mamy energii, ciągle nam zimno, w nadczynności: pocimy się nadmiernie, serce bije nam za szybko, jesteśmy stale nerwowi i niespokojni, czujemy się wewnętrznie rozedrgani i zdenerwowani i chudniemy.
Czym jest złota szóstka dla tarczycy?
Tzw. "złota szóstka" dla tarczycy to zestaw sześciu podstawowych badań laboratoryjnych, które pozwalają na kompleksową ocenę funkcji tarczycy i diagnostykę jej chorób. W jej skład wchodzą:
TSH (tyreotropina) - hormon przysadki mózgowej regulujący pracę tarczycy. Jego podwyższony poziom może wskazywać na niedoczynność tarczycy, a obniżony - na nadczynność.
FT3 (wolna trójjodotyronina) - aktywna postać hormonu tarczycy. Badanie to pomaga ocenić stopień aktywności metabolicznej organizmu oraz funkcję tarczycy.
FT4 (wolna tyroksyna) - hormon tarczycy będący prekursorem FT3. Badanie jest najważniejsze w diagnostyce niedoczynności i nadczynności tarczycy.
aTPO (przeciwciała przeciw peroksydazie tarczycowej) - ich podwyższony poziom wskazuje na choroby autoimmunologiczne tarczycy, np. Hashimoto lub chorobę Gravesa-Basedowa.
aTG (przeciwciała przeciw tyreoglobulinie) - ich obecność może sugerować autoimmunologiczne zapalenie tarczycy.
TRAB (Thyroid Receptor Antibodies) to badanie oznaczające przeciwciała przeciwko receptorowi TSH. Jest najważniejsze w diagnostyce choroby Gravesa-Basedowa, która jest najczęstszą przyczyną nadczynności tarczycy o podłożu autoimmunologicznym.
Złotą szóstkę badań laboratoryjnych dla tarczycy powinno jeszcze uzupełnić jedno badanie obrazowe USG tarczycy, pozwalające ocenić wielkość, strukturę i obecność ewentualnych zmian (np. guzków) w tarczycy.
Hormony tarczycy - badania podstawowe
Tarczyca wytwarza kilka hormonów, jednak dla nas w dzisiejszym temacie najistotniejsze są dwa: trójjodotyronina - T3 i tyroksyna - T4. Tarczyca magazynuje je w postaci tyreoglobuliny. T3 i T4 wpływają m. in. na:
równowagę katabolizmu i anabolizmu,rozkład tłuszczy,wzrost i rozwój tkanek,rozwój mózgowia i układ nerwowy,nasilenie i spowalnianie przemian energetycznych,zużycie tlenu i sterowanie ciepłotą organizmu,czynność gruczołów płciowych,psychikę i nastrój.
Z tego względu badania hormonów tarczycy stanowią element konieczny w podejrzeniu chorób tarczycy, przy obecności charakterystycznych objawów niedoczynności lub nadczynności tego narządu. Nie są to z reguły jednak pierwsze badania, zlecane przez lekarza POZ. Najprawdopodobniej na początek lekarz zleci oznaczenie TSH.
TSH - hormon tyreotropowy
TSH to inaczej hormon tyreotropowy. Jest on wydzielany przez przysadkę mózgową i wpływa na pracę tarczycy. W warunkach fizjologicznych działa na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego z hormonami tarczycy: TSH pobudza tarczycę do wydzielania T3 i T4, co z kolei hamuje przysadkę i zmniejsza wydzielanie TSH. Gdy z jakiegoś względu równowaga ta się psuje, często pierwszym tego objawem są za niskie lub za wysokie poziomy TSH w osoczu krwi. Z tego względu badanie poziomu TSH jest stosowane jako przesiewowe badanie w diagnozowaniu chorób tarczycy i to najprawdopodobniej właśnie je zleci lekarz, do którego przyjdziemy z charakterystycznymi objawami niedoczynności lub nadczynności tarczycy.
aTPO - i anty -Tg
Wszystko, czego na zwama w sobie "a-", "anty-" lub "-ab", to przeciwciała. Nie inaczej jest z aTPO i anty - Tg. Przeciwciała to produkowane przez organizm substancje chemiczne, które zwalczają naszego przeciwnika, np. wirusy czy bakterie. Czasem nasz organizm zwraca się sam przeciwko sobie i produkuje przeciwciała przeciw własnym narządom. Mówimy wtedy o chorobie autoimmunologicznej.
W przypadku tarczycy nasze organizmy mogą produkować głównie dwa rodzaje przeciwciał: przeciw peroksydazie tarczycowej - aTPO i przeciwko tyreoglobulinie - anty - Tg. jeżeli tak się stanie, będziemy mieli do czynienia z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy: chorobą Hashimoto lub chorobą Gravesa - Basedowa. Obie te choroby opierają się na jednym mechanizmie: zwalczania własnej tarczycy przez produkcję przeciwciał. Mogą prowadzić do niedoczynności bądź nadczynności tarczycy. Z tego względu, w badaniu tarczycy, jeżeli wykryje się nieprawidłowości w jej działaniu, kolejnym krokiem jest zbadanie omawianych dwóch przeciwciał.
TRAB - co to za badanie?
Na powierzchni czynnych komórek tarczycy znajdują się receptory dla TSH. Czasem, zwłaszcza w przebiegu choroby Gravesa - Basedowa, organizm zwraca się przeciwko nim i produkuje swoiste przeciwciała - TRAB. Ich wykrycie potwierdza autoimmunologiczny charakter choroby tarczycy, podobnie jak wykrycie przeciwciał aTPO i anty - Tg.
Jakie choroby pozwalają wykryć badania tarczycy?
Badania wymienionych w poprzednich akapitach hormonów i przeciwciał pozwalają wykryć różnorodne schodzenia tarczycy, m. in.
różne formy niedoczynności tarczycy,różne formy nadczynności tarczycy,choroby autoimmunologiczne tarczycy - Gravesa - Basedowa i Hashimoto,nowotwory tarczycy,nieprawidłowości wydzielnicze tarczycy.
Jeśli zachodzi podejrzenie, iż nasze objawy mogą pochodzić od zaburzonej pracy tarczycy, warto udać się do lekarza po skierowanie na badania "złotej szóstki": TSH, fT3, fT4 (wolnych hormonów tarczycy), aTPO, anty - TG i TRAB, bądź na pierwszą wizytę przyjść już z takimi wynikami, co z pewnością przyspieszy postawienie diagnozy.
Źródła:
https://www.mp.pl/pacjent/niedoczynnosc-tarczycyDembińska - Kieć A., Naskalski J. W. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Urban & Partner, Wrocław 2002
Praca zbiorowa, Interna Szczeklika 2023, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
CZYTAJ TAKŻE:
