Aspekt leczenia ran ze względu na ogromną różnorodność dostępnych metod leczenia wymaga sporej wiedzy ze strony farmaceutów. Jednocześnie środki odkażające stanowią podstawę każdej domowej apteczki, a naszym zadaniem za pierwszym stołem jest rekomendacja skutecznych preparatów.
Jakich preparatów unikać w leczeniu ran?
Tradycyjne środki odkażające cieszą się sporym zaufaniem pacjentów oraz niską ceną, niestety zgodnie z dzisiejszą wiedzą nie są zalecane do odkażania ran.
Woda utleniona
Od lat tradycyjnie stosowana jako środek odkażający drobne rany i skaleczenia. Woda utleniona charakteryzuje się brakiem selektywności wobec bakterii oraz komórek organizmu ludzkiego, wobec czego aplikacja na ranę skutkuje eliminacją bakterii oraz komórek nabłonka i tkanek łącznych. Ponadto skutecznie niszczy komórki naszego organizmu odpowiedzialne za gojenie ran, na przykład takich jak makrofagi, przez co proces gojenia znacznie się wydłuża. Dzięki silnym adekwatnościom utleniającym nadtlenek wodoru uszkadza fibroblasty odpowiedzialne za produkcję kolagenu, co dodatkowo wydłuża proces gojenia się uszkodzonej tkanki.
Rivanol
Rivanol, czyli roztwór mleczanu etakrydyny działa poprzez łączenie się z DNA i uniemożliwienie podziału komórkowego. w tej chwili nie jest rekomendowany do stosowania na rany ze względu na:
- Brak selektywności wobec patogenów
Mimo szerokiego spektrum antybakteryjnego mleczan etakrydyny działa cytotoksycznie również na komórki biorące udział w procesie gojenia ran. Takie działanie wydłuża proces gojenia i utrudnia powstawanie nowej tkanki.
- Brak penetracji przez tkanki
Rivanol nie penetruje do głębszych warstw skóry, co w przypadku gojenia ran głębokich ma ogromne znaczenie.
- Wysokie ryzyko występowania reakcji alergicznych
Związek chemiczny często wywołuje uczucie pieczenia oraz zaczerwienienie będące reakcją alergiczną. Efekt ten pojawia się bardzo często zwłaszcza u osób ze skórą wrażliwą.
- Nasilanie stanu zapalnego
Mleczan etakrydyny zwiększa skalę trwającego procesu zapalnego, co nie tylko wydłuża proces regeneracji skóry, ale także może prowadzić do powstawania bardziej rozległych blizn.
Borasol
Borasol zawiera kwas borny, który jest szeroko stosowany tradycyjnie jako środek antyseptyczny. w tej chwili odchodzi się od stosowania go ze względu na:
- Ryzyko działania toksycznego na organizm
Kwas borny wchłania się do organizmu, zwłaszcza przez rozległe rany. Może się kumulować, co powoduje szereg działań niepożądanych takich jak drgawki, wymioty, gorączka czy choćby śpiączka. Ryzyko wchłonięcia przez nienaruszone tkanki skóry jest niewielkie. Jednak ze względu na potencjalne ryzyko dla organizmu nie powinno się go zalecać do pielęgnacji ran, zwłaszcza u dzieci i osób chorych przewlekle.
- Wysuszanie skóry
Kwas borny ma adekwatności wysuszające, co może spowolnić proces gojenia. Jednym z warunków prawidłowej regeneracji skóry jest zapewnienie odpowiedniego wilgotnego środowiska.
Alkohol
Alkohol etylowy w stężeniu powyżej 60% działa antyseptycznie. Jego aktywność jest ograniczona do działania powierzchownego, więc nie sprawdzi się w głębokich ranach oraz ranach przewlekłych. Ponadto ma działanie wysuszające i drażniące na zdrowe tkanki. Stałe stosowanie alkoholu opóźnia proces gojenia i powoduje uszkodzenie komórek naprawczych skóry.
Nadmanganian potasu
Jest związkiem chemicznym o działaniu odkażającym i ściągającym. Ma silne adekwatności utleniające, przez co może powodować silne podrażnienie skóry i uszkodzenie komórek organizmu. Ponadto stosowany przewlekle może powodować trwałe odbarwienie skóry, a jego opary mogą być toksyczne dla organizmu.
Chlorheksydyna
Posiada silny wpływ na błony komórkowe bakterii, co powoduje w niskich stężeniach działanie bakteriostatyczne, a w wyższych-bakteriobójcze. Niestety stosowanie chlorheksydyny nie jest w tej chwili rekomendowane, głównie ze względu na:
- Rosnącą oporność bakterii
Spektrum działania nie obejmuje bakterii Gram-ujemnych, a stosowanie roztworów w zbyt niskim stężeniu pozwala na wykształcenie oporności na chlorheksydynę również wśród bakterii Gram-dodatnich.
- Cytotoksyczność
Chlorheksydyna uszkadza komórki ludzkie, co znacznie wydłuża proces gojenia.
- Występowanie alergii
Związek chemiczny bardzo często powoduje występowanie odczynów alergicznych oraz niesie silne ryzyko pojawienia się reakcji anafilaktycznej.
Antybiotyki
Obecnie antybiotykooporność wśród drobnoustrojów stale rośnie. Jednym z powodów jest nadużywanie antybiotyków w przypadkach, kiedy nie jest to wskazane. Przykładem może być używanie preparatów bez recepty zawierających antybiotyki w postaci maści do stosowania na skórę. Z tego względu nie zaleca się rekomendacji preparatów z antybiotykiem do pielęgnacji ran.
Jakie preparaty można zalecić pacjentom?
Zgodnie z rekomendacjami Polskiego Towarzystwa Leczenia Ran warto polecać preparaty zawierające jedną z poniższych substancji:
- dichlorowodorek oktenidyny
- poliheksanid
- PVP-jod
- produkty na bazie podchlorynu.
Autor: mgr farm. Martyna Piotrowska
Źródła:
- Zhu G, Wang Q, Lu S, Niu Y. Hydrogen Peroxide: A Potential Wound Therapeutic Target? Med Princ Pract. 2017;26(4):301-308. doi: 10.1159/000475501. Epub 2017 Apr 5. PMID: 28384636; PMCID: PMC5768111.
- Junka A, Bartoszewicz M, Smutnicka D, Secewicz A, Szymczyk P. Efficacy of antiseptics containing povidone-iodine, octenidine dihydrochloride and ethacridine lactate against biofilm formed by Pseudomonas aeruginosa and Staphylococcus aureus measured with the novel biofilm-oriented antiseptics test. Int Wound J. 2014 Dec;11(6):730-4. doi: 10.1111/iwj.12057. Epub 2013 Feb 28. PMID: 23445335; PMCID: PMC7950748.
- Wytyczne postępowania miejscowego w ranach niezakażonych, zagrożonych infekcją oraz zakażonych. Przegląd dostępnych substancji przeciwdrobnoustrojowych stosowanych w leczeniu ran. Zalecenia polskiego towarzystwa leczenia ran. Maciej Sopata, Arkadiusz Jawień, Beata Mrozikiewiczrakowska, Zofia Augusewicz, Marta Bakowska, Irena Samson, Marcin Gabriel, Tomasz Grzela, Tomasz M. Karpiński, Izabela Kuberka, Bartosz Mańkowski,Przemysław Mańkowski, Jerzy Sikorski, Anna Sobieszek-Kundro, Maria T. Szewczyk, Piotr Szoka. Leczenie ran 2020; 17 1: 121. DOI: https://doi.org/10.5114/lr.2020.96820
- Charakterystyka Produktu Leczniczego, Borasol.
- Babalska ZŁ, Korbecka-Paczkowska M, Karpiński TM. Wound Antiseptics and European Guidelines for Antiseptic Application in Wound Treatment. Pharmaceuticals. 2021; 14(12):1253. https://doi.org/10.3390/ph14121253
![Zderzenie osobówki z ciężarową lawetą [FOTO]](https://swidnica24.pl/wp-content/uploads/2025/03/kolizja-Stary-Jaworow-7.jpg)
