Trening Zastępowania Agresji TZA – ART (ART – Aggression Replacement Training) to uznana na całym świecie metoda korygowania agresywnych zachowań, która została opracowana przez prof. Arnolda Goldsteina i jego współpracowników pod koniec lat 70. w USA. Wywodzi się z tzw. skillstreamingu, czyli profilowania, kształtowania umiejętności. U podstaw tej metody leży przekonanie, iż podstawowymi przyczynami zachowań agresywnych są deficyty dotyczące umiejętności kontrolowania własnej impulsywności, nieznajomość lub nieumiejętność zastosowania w życiu innych sposobów zachowania (umiejętności prospołecznych) oraz niedostateczny rozwój myślenia moralnego, które nie pełni roli korygującej wobec niepoprawnych zachowań.
Struktura
TZA składa się z 3 modułów:
Trening Umiejętności Prospołecznych – obejmuje ponad 50 umiejętności prospołecznych, które pogrupowane są w poszczególne bloki tematyczne:
- podstawowe umiejętności prospołeczne (np. rozpoczynanie rozmowy, przedstawianie się, słuchanie, mówienie komplementów),
- zaawansowane umiejętności prospołeczne (np. proszenie o pomoc, przepraszanie, instruowanie),
- umiejętności radzenia sobie z emocjami (np. wyrażanie swoich uczuć, rozumienie uczuć innych osób, radzenie sobie z czyjąś złością, radzenie sobie ze strachem),
- alternatywne umiejętności wobec agresji (np. negocjowanie, obrona własnych praw, reagowanie na zaczepki),
- umiejętności radzenia sobie ze stresem (np. reagowanie na niepowodzenie, radzenie sobie z presją grupy, stawanie w obronie przyjaciela),
- umiejętności planowania (np. podejmowanie decyzji, wyznaczenie celu, ocena swoich możliwości, zbieranie informacji, szeregowanie problemów według ich ważności).
Trening Kontroli Złości – jego celem jest nauka samokontroli złości przy pomocy łańcucha zachowań, który zawiera 6 kroków:
- zapalniki (zidentyfikowanie przyczyn wyzwalających złość- sytuacje, ludzie, zachowania),
- sygnały z ciała (określenie fizjologicznych i kinestetycznych wskazówek sygnalizujących poziom wzrostu złości np. odczuwanie gorąca, czerwienienie się, zaciskanie pięści),
- reduktory (techniki umożliwiające obniżenie poziomu gniewu np. kontrola oddechu, liczenie wstecz od 10 do 1, wyobrażenie sobie przyjemnej sytuacji),
- monity (słowne upomnienia pozwalające inaczej spojrzeć na sytuację wyzwalającą złość, jako niezagrażającą lub mniej zagrażającą np. „Nie popchnął mnie celowo. Na przerwie korytarz jest naprawdę zatłoczony”, „Tylko spokojnie”, „Nie warto się denerwować”),
- konsekwencje agresji (nauka myślenia NAPRZÓD o konsekwencjach jakie będą, kiedy zachowam się agresywnie),
- samonagradzanie (zachowania i stwierdzenia nagradzające skuteczne zastosowanie poprzednich etapów, nagradzanie swoich pozytywnych zachowań).
Trening Wnioskowania Moralnego – jest formą kształtowania charakteru, rozumienia samego siebie, tego kim jestem, innych ludzi oraz otaczającego nas świata. Celem tego modułu jest pokazanie, jak dokonywać wyborów w trudnych sytuacjach, które wymagają poświęcenia pewnych wartości dla innych, bez okazywania przy tym gniewu.
Dla kogo?
Dla dzieci i nastolatków oraz dla osób dorosłych:
- stosujących agresję słowną, fizyczną, psychiczną lub autoagresję;
- doświadczających trudności w relacjach społecznych oraz radzeniu sobie w sytuacjach problemowych i konfliktowych;
- z nadpobudliwością psychoruchową, prezentujących zachowania opozycyjno-buntownicze, oraz inne „trudne” zachowania.
Co daje TZA?
- możliwość kontroli własnej impulsywności,
- wzmacnia prospołeczne zachowania,
- uczy kompetencji społecznych, które są̨ pozbawione agresji i wzmacniają̨ relacje interpersonalne – rozwijanie postaw i zachowań dojrzałych moralnie;
- pokazuje alternatywne strategie radzenia sobie ze swoją złością,
- uczy nieagresywnego rozwiązywania problemów i konfliktów,
- pomaga kształtować adekwatną samoocenę,
- daje możliwość przećwiczenia konkretnych umiejętności w bezpiecznych warunkach
a następnie wykorzystania ich w realnych sytuacjach społecznych, - uczy udzielania wzmacniających, nieoceniających informacji zwrotnych.
autor artykułu: pedagog, certyfikowany trener TUS i trener TZA Magdalena Tomaszczyk
Bibliografia:
- Goldstein A. P., Glick, B., Gibbs, J. C., Art Program zastępowania agresji, Instytut Amity, Warszawa 2018.
- McGinnis E., Goldstein A., Skillstreaming.
Kształtowanie młodego człowieka. Nowe strategie
i perspektywy nauczania umiejętności prospołecznych, Wydanie poprawione, KARAN, Warszawa 2001. - Metoda ART. Trening Zastępowania Agresji, KARAN, Warszawa 2008.
- Potempska E., Kołodziejczyk A., Trening Zastępowania Agresji (cz. I), Remedium 2001, nr 12.
