Responsywne karmienie pozytywnie wpływa na kształtowanie się nawyków żywieniowych. Im wcześniej zaczniesz karmić swoje dziecko responsywnie, tym lepiej. Pierwsze 3 lata życia są ważne ze względu na programowanie zdrowia, ale całe dzieciństwo ma wpływ na sposób odżywiania oraz nawyki teraz i w przyszłości.
Co to jest responsywne karmienie?
Responsywne karmienie to karmienie, które jest elastyczne i reagujące. Polega na dostrzeganiu i rozpoznawaniu oznak głodu i sytości oraz zrozumienie zdolności dziecka do samokontroli w czasie jedzenia. Trzeba zaakceptować fakt, iż dzieci od urodzenia potrafią samodzielnie ocenić ile potrzebują jeść.
Responsywne karmienie, to nic innego jak powszechnie znana (lecz często zapomniana i niedoceniana) zasada:
Ty decydujesz o tym, co i kiedy dziecku podać do jedzenia, a dziecko decyduje o tym, czy to zje i jak dużą porcję ma ochotę zjeść.
Jednocześnie swoją decyzję o tym kiedy podać jedzenie podejmujesz obserwując i analizując potrzeby dziecka.
Responsywne karmienie dziecka w zależności od wieku ewoluuje. Zaczynając od wieku niemowlęcego kończąc na czasie, kiedy dziecko już samo decyduje o swoim jedzeniu w 100%, czyli najczęściej wówczas, gdy osiąga wiek dorosły i wyprowadza się z domu 😭.
Dziecko w wieku niemowlęcym nie potrafi powiedzieć, kiedy jest głodne, ale daje wyraźne sygnały, których odczytywania powinniśmy się nauczyć. Np. płacze, zaciska piąstki, wysuwa język, cmoka, mlaszcze i szeroko otwiera buzię. Później kiedy już mówi, może samo jasno komunikować, kiedy jest głodne.
Niestety zdolność słuchania sygnałów głodu i sytości płynących z własnego ciała może być zagłuszona. Dzieje się to w wyniku braku responsywnego karmienia, namawiania na jedzenie, nagradzania lub karania jedzeniem, ograniczeń niektórych produktów i nadmiaru innych.
To może przekładać się bezpośrednio na kształtowanie nieprawidłowych nawyków żywieniowych np. podjadanie między posiłkami i jedzenie z powodów innych niż głód:
- bo coś dziecku bardzo smakuje (bo jest słodkie/słone), więc zje więcej,
- bo babcia namawia, więc zje więcej,
- bo „ile nałożone tyle zjedzone”,
- bo do filmu zawsze jest uczta przekąsek i słodyczy,
- bo gorszy dzień w szkole i jakoś tak fajnie jest sobie humor poprawić czymś smakowitym.
Przeciwieństwem responsywnego (reagującego) karmienia jest karmienie autorytarne (rodzic narzuca ile dziecko je i nie reaguje na jego potrzeby) i pasywne (bierne – rodzic nie angażuje się w potrzeby żywieniowe dziecka). Są to style karmienia, które nie wspierają budowania dobrych nawyków żywieniowych.
Kiedy wprowadzić responsywne karmienie do żywienia dziecka?
Responsywne karmienie dziecka można i najlepiej jest wprowadzać od urodzenia. To sposób karmienia, który najlepiej wdrożyć już od pierwszych dni życia dziecka i kontynuować już zawsze! Niemowlaki powinny dostawać mleko wtedy, kiedy dają znać, iż są głodne – wiercą się, mlaszczą, ostatecznie płaczą. A karmienie powinno zakończyć się, kiedy dziecko wypluwa pierś lub smoczek butelki. Starsze dzieci też powinny jeść tyle, ile mają ochotę.
Responsywne karmienie a karmienie mlekiem
Responsywne karmienie zaczyna się w momencie urodzenia dziecka i rozpoczęcia karmienia piersią lub mlekiem modyfikowanym. Karmienie mlekiem ma ogromny wpływ na umiejętność rozpoznawania przez rodzica, a u dziecka dawania rodzicowi sygnałów głodu i sytości. Podczas karmienia mlekiem liczy się pozytywna relacja, w której Ty dajesz, a dziecko przyjmuje i to ono decyduje ile potrzebuje przyjąć.
Dlatego w czasie karmienia dziecka mlekiem (niezależnie od tego, czy dziecko pije z piersi, czy z butelki) postaraj się skupić tylko na tym. Dzięki temu będzie Ci łatwiej obserwować czy Twoje dziecko już się najadło, czy potrzebuje więcej mleka albo chwili przerwy.
Najważniejsze zasady responsywnego karmienia
Responsywne karmienie polega na tym, iż karmiąc swoje dziecko (proponując mu posiłki) bierzesz pod uwagę jego potrzeby żywieniowe (urozmaicasz posiłki, dbasz o jakość jedzenia) oraz sygnały głodu i sytości. jeżeli dziecko mówi, lub w inny sposób pokazuje Ci, iż nie chce już jeść, to:
- nie namawiasz go na kolejne kęsy,
- nie odwracasz uwagi zabawkami, bajkami itd.
Za to przyjmujesz do wiadomości, iż maluch ma już dosyć jedzenia!
Responsywność polega na tym, iż jesteś z dzieckiem w kontakcie, zwracasz uwagę na jego gotowość do jedzenia i bierzesz pod uwagę jego decyzję o zakończeniu posiłku. W ten sposób nie tylko dbasz o dobrze zbilansowany jadłospis, ale też tworzy się więź między rodzicem a dzieckiem, która ułatwia wspólne życie.
Zarówno w przypadku niemowlaków, jak i dzieci starszych zasady responsywnego karmienia będą podobne. Opierają się one na jedzeniu posiłków:
- w takiej ilości, jakiej potrzebuje dziecko. To ono decyduje, kiedy jest już najedzone (rodzic nie naciska, nie namawia do jedzenia większych porcji, o ile dziecko odmawia),
- wówczas, gdy dziecko jest głodne (nie używaj jedzenia, aby uspokoić, zabawić dziecko albo odwrócić jego uwagę, mimo, iż nie jest głodne),
- zdrowych,
- wspólnych (im częściej, tym większa korzyść dla całej rodziny),
- w spokojnej, miłej atmosferze,
- bez rozproszenia (w postaci tabletów, telefonów czy choćby książki),
- w odpowiednim miejscu do tego przeznaczonym, np. przy stole,
- ładnie prezentujących się i podanych w taki sposób, aby umożliwić dziecku rozróżnienie różnych smaków i konsystencji (jemy nie tylko buzią, ale także oczami – a posiłki, które swoim wyglądem zachęcają do jedzenia są bardziej atrakcyjne i dla dzieci i dorosłych 😉).
Więcej o korzyściach z jedzenia wspólnych posiłków możesz przeczytać w naszym artykule na blogu Jedzenie wspólnych posiłków.
Zalety responsywnego karmienia
Nauka udowadnia nam, iż aktywne, responsywne karmienie dzieci może poprawić ich dietę – w tej chwili i w przyszłości. Karmienie responsywne wpływa również pozytywnie na nastrój w rodzinie. Rodzice nie frustrują się, nie czują się odrzuceni, gdy dziecko odmawia jedzenie, ponieważ rozumieją, dlaczego tak się dzieje. Po prostu już się najadło, albo nie jest w tej chwili głodne! A dziecko czuje, iż może decydować o sobie, oraz iż rodzice rozumieją i potrafią się z nim komunikować.
Dzięki temu u dzieci, które są karmione responsywnie, rzadziej może występować neofobia (obawa przed mało znanymi produktami i potrawami) i wybiórcze jedzenie) (1, 2). Dodatkowo responsywne karmienie może zmniejszyć ryzyko nadwagi i otyłości w wieku dziecięcym i w dorosłości, ponieważ dziecko umiejętnie odczytuje sygnały świadczące o głodzie i sytości i nie je więcej, niż naprawdę potrzebuje (4).
Jak ćwiczyć responsywne karmienie?
Czy karmienie responsywne można ćwiczyć? Odpowiedź brzmi – jak najbardziej!
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opracowała 4 najważniejsze punkty, aby opisać na czym polega i jak praktykować responsywne karmienie:
- Niemowlę możesz karmić np. dzięki łyżeczki, szczególnie w początkowym okresie rozszerzania diety. Ale pozwól też maluchowi ćwiczyć samodzielne jedzenie – podawaj miękkie kawałki i pozwól trenować podnoszenie ich do ust, żucie i gryzienie. Starsze niemowlaki i kilkulatki mogą z powodzeniem jeść posiłki samodzielnie, a pomoc rodzica powinna być ograniczona do minimum. Zachęcaj dziecko do jedzenia mówiąc do niego spokojnie, pokazując jak posługiwać się sztućcami. Ale nie zmuszaj, nie wywieraj presji, nie karm wbrew woli. Nie karm dziecka, które jest w stanie jeść samodzielnie.
- Jeżeli dziecko odmawia jedzenia wielu pokarmów, to eksperymentuj z różnymi smakami, potrawami i konsystencją. Nie chce jeść surowej marchewki? Może gotowana i zmieniona w ziemniaczano-marchewkowe puree będzie smaczniejsza?
- Zadbaj o to, aby podczas posiłku dziecko nie rozpraszało się niczym. Nie włączaj bajki, gier i nie odwracaj jego uwagi.
- Czas karmienia i jedzenia powinien być czasem miłości i nauki, dlatego rozmawiaj z dzieckiem podczas posiłku i utrzymuj z nim kontakt wzrokowy. Jedzcie siedząc razem przy stole!
Jeśli potrzebujesz wsparcia w dobrym odżywianiu swojego dziecka, zobacz jak możemy Ci pomóc w Respo Kids.
W diecie dzieci ważne jest nie tylko co maluch je, ale także jak, gdzie i z kim spożywa posiłki (lub kto je karmi w przypadku młodszych niemowląt). Bardzo ważna jest interakcja między rodzicami a dzieckiem podczas jedzenia. Takie reagujące jedzenie – responsywne – wpływa pozytywnie na nawyki żywieniowe dziecka, relacje z rodzicami, a także rozwój fizyczny i psychiczny.
Responsywne karmienie ułatwia podejmowanie adekwatnych decyzji żywieniowych – jedzenie takiej ilości jakiej potrzebujemy, niejedzenie pod wpływem emocji. Taki sposób karmienia zmniejsza u dzieci wybiórczość pokarmową, a także może zredukować ryzyko nadwagi i otyłości.
Źródła:
- Savage JS, Fisher JO, Birch LL. Parental influence on eating behavior: conception to adolescence. J Law Med Ethics.2007;35:22—34.
- Sherry B, Mcdivitt J, Birch LL, Cook FH, Sanders S, Prish JL,et al. Attitudes, practices, and concerns about child feeding and child weight status among socioeconomically diverse white,Hispanic, and African-American mothers. J Am Diet Assoc.2004;104:215—21.).
- World Health Organization. Complementary Feeding. Infant and young child feeding. Model chapter for textbooks for medical students and allied health professionals. Geneva: WHO; 2009.p. 19—28.
- Pérez-Escamilla R, Yakes Jimenez E, G Dewe K. Responsive Feeding Recommendations: Harmonizing Integration into Dietary Guidelines for Infants and Young Children for Infants and Young Children. Curr Dev Nutr. 2021 Jun; 5(6): nzab076.
