Relacje międzyludzkie od zawsze odgrywają potężną rolę w ludzkim życiu. Relacje rodzinne, zawodowe czy towarzyskie to coś, z czym masz do czynienia na co dzień. Nie ma jednak relacji bez komunikacji. A najlepsza komunikacja to ta szczera. Jednak czasami bywa, iż pojawiają się najróżniejsze trudności w porozumiewaniu się. Jednym z tych problemów, które mogą okazać się wręcz destrukcyjne jest bierna agresja.
Pasywna agresja sprawia, iż ludzie wyrażają swoje złe intencje i negatywne uczucia w sposób zawoalowany. To może wprowadzać wiele napięć i podkopywać fundamentalne zaufanie pomiędzy ludźmi. Osoby, które sięgają po pasywną agresję robią to bardzo często, by osiągnąć jakiś cel – uciec od konfrontacji, której się boją, zyskać nad kimś kontrolę czy pogorszyć cudze samopoczucie. Ofiary z kolei mierzą się ze wstydem, dezorientacją i frustracją, bo nie rozumieją, co tak naprawdę się dzieje.
Czym jest pasywna agresja?
Pasywna agresja, zwana też agresją bierną to równie subtelny, co szkodliwy sposób zachowania. Osoba, która jest pasywnie agresywna ukrywa swoje niezadowolenie i agresję za fasadą. Może udawać obojętną lub całkowicie niewinną, ale jednocześnie działać na szkodę drugiej osoby. To bardzo specyficzna forma kontroli i manipulacji, która prowadzi do wielu negatywnych konsekwencji w sferze emocjonalnej i destrukcyjnie wpływa na relacje międzyludzkie.
Pasywna agresja to coś, co charakteryzuje się brakiem bezpośredniego wyrażania myśli i uczuć, unikaniem szczerej komunikacji i otwartych konfliktów. Osoba, która jest pasywnie agresywna stosuje za to różne strategie, które mają wpływać na innych ludzi i pozostawać niezauważone dla otoczenia. Zachowuje się tak, bo chce osiągnąć własne cele – może to być zdobycie kontroli nad innymi i daną sytuacją, upokorzenie kogoś, podważenie czyjejś wartości. Chce to jednak zrobić tak, by nie zdradzić jednoznacznie swoich intencji.
Takie osoby będą unikać bezpośrednich konfrontacji. Może celowo unikać tych sytuacji, w których musiałaby wyrażać swoje zdanie w sposób otwarty, bo to nie daje jej pola do manipulacji. Może przekazywać za to dwuznaczne komentarze i stosować sarkazm, by pod pozorem żartu i niewinnej uwagi wyrazić swoje negatywne emocje.
Jeszcze innym elementem biernej agresji jest manipulacja emocjonalna. Osoba taka będzie wykorzystywać uczucia innych, by wywrzeć na nich wpływ i mieć przewagę, która pozwoli im na kontrolę nad sytuacją. Może wywoływać w swoich ofiarach poczucie winy, lęk, niewiarę we własne umiejętności czy zdolność osądu. Zrobi to, by osiągnąć zamierzony przez siebie cel kosztem swojej ofiary.
Pasywna agresja może bardzo mocno wpłynąć na relacje rodzinne, towarzyskie i zawodowe. Takie zachowanie bowiem prowadzi do coraz większych napięć, nieporozumień i coraz bardziej narastającego konfliktu, bo komunikacja jest zaburzona i tworzy się pole do przekłamań i nadużyć.
Dlaczego pasywna agresja jest niebezpieczna w relacjach?
Bierna agresja jest bardzo niebezpieczna dla relacji międzyludzkich z wielu powodów. Przede wszystkim dlatego, iż jest to tak subtelna forma agresji, iż złe intencje danej osoby ukryte są za fasadą. Jest mniej oczywista niż agresja fizyczna czy otwarta agresja werbalna, ale jest w stanie wyrządzić wiele szkód społecznych i emocjonalnych. Pasywna agresja niszczy i destabilizuje relacje, negatywnie wpływa też na zdrowie psychiczne osób, które padają jej ofiarą.
Pasywna agresja wpływa też na komunikację. Osoba, która ją stosuje skupia się na manipulacji i kryciu swoich prawdziwych intencji, nie chce rozmawiać szczerze i otwarcie, bo woli działać w ukryciu i wyrządzać szkody, udając, iż jej intencje są jak najlepsze. To prowadzi do wielu nieporozumień i przekłamań rzeczywistości. Im więcej tego typu niejasności, tym bardziej napięte stają się relacje i tym trudniej jest nad nimi pracować.
Pasywna agresja niszczy też zaufanie pomiędzy ludźmi. W sytuacji, w której jedna ze stron wywiera wpływ na drugą osobę, stara się panować nad sytuacją i stosuje manipulacje, podkopuje wiarę drugiej osoby w siebie i źle oddziałuje na jej samopoczucie, ofiara może czuć się pokrzywdzona. Może czuć narastające poczucie winy, może też orientować się w tym, iż jest manipulowana. Jednak często pasywna agresja jest niewidoczna dla otoczenia, które może bagatelizować doświadczenia ofiary.
Bierna agresja nie pozwala też na zdrowe wyrażanie własnych emocji i potrzeb. Sprawia bowiem, iż ludzie unikają konfrontacji i wyrażają niezadowolenie w zawoalowany sposób, udając, iż to tylko żarty lub niewinna troska, co tłumi ich prawdziwe uczucia. Osoba, która jest ofiarą biernej agresji, która pozostaje w relacji ze sprawcą może czuć się ignorowana, nierozumiana i tłamszona, co może prowadzić do narastającej frustracji.
To wszystko wpływa też na samopoczucie ofiary. Osoba narażona na bierną agresję zaczyna z biegiem czasu odczuwać coraz większy wstyd i poczucie winy. Zaczyna też wątpić w siebie, a jej samoocena spada.
To wszystko sprawia, iż pasywna agresja – choć może wydawać się czymś niepozornym i często bywa niezauważona przez wiele osób – nie pozwala budować satysfakcjonujących i trwałych relacji. Niszczy zaufanie i sprawia, iż ofiary mają problemy też w przyszłości, w relacjach z innymi ludźmi. Dlatego walka z tym zjawiskiem jest tak istotna.
Czy to już pasywna agresja? Jak rozpoznać pasywną agresję?
Trudno jest rozpoznać pasywną agresję, bo jej natura może sprawiać, iż celowe działania osoby, która ją stosuje mogą wydawać się przypadkowe, niewinne lub żartobliwe. Jednak jest to możliwe, istnieją bowiem pewne wzorce zachowań i sygnałów, na które warto być wyczulonym.
Pasywna agresja to zachowanie, które polega na wyrażaniu negatywnych emocji w sposób ukryty, taki, który pozornie wygląda na zupełnie niewinny. To subtelna taktyka, która stosowana jest w celu osiągnięcia zamierzonego celu. Działania osoby, która stosuje bierną agresję skupione są na unikaniu bezpośrednich konfrontacji. Zamiast tego pojawia się komunikacja podstępna, w gruncie rzeczy nieprzyjemna i bardzo niejasna, co prowadzi do narastających napięć i konfliktów.
Brak otwartej komunikacji jest zresztą charakterystyczną cechą biernej agresji. Osoba, która się nią posługuje unika rozmów na tematy, które jej nie odpowiadają. Są w stanie wycofywać się z dyskusji, by uniknąć konfrontacji. Wykorzystuje też dwuznaczne komunikaty, które mogą być interpretowane na wiele sposobów. To sprawia, iż druga osoba pozostaje zestresowana, z uczuciem złości, niepewności lub wstydu.
W biernej agresji pojawia się też manipulacja emocjonalna. Osoba, która stosuje pasywną agresję często wywołuje poczucie winy, strachu, wstydu lub złości u innych, by osiągnąć zamierzone cele. Wykorzystuje przy tym najróżniejsze sytuacje, w których inni ludzie mogą czuć się zobowiązani do pomocy i spełnienia oczekiwań osoby, która stosuje tę formę manipulacji.
Typowymi zachowaniami dla osób, które stosują pasywną agresję jest też przerzucanie odpowiedzialności na innych, odkładanie w czasie ważnych decyzji i unikanie zaangażowania. Może się wydawać, iż taka osoba robi to, bo jest bezradna i niezdolna do podejmowania konkretnych działań. W rzeczywistości jednak działa z premedytacją, by ciężar odpowiedzialności spoczął na innych.
Osoby, które stosują bierną agresję są w stanie też unikać kontaktu z daną osobą, ignorować ją i karać milczeniem, by w ten sposób okazywać swoje niezadowolenie. Jednocześnie nie jest skora do wyjaśnienia sytuacji i poszukania konkretnych rozwiązań – oficjalnie będzie twierdzić, iż nic się nie stało, a druga osoba, ta, która czuje się pokrzywdzona, coś sobie wymyśliła i jest nadwrażliwa.
Jeśli chcesz zrozumieć, czy konkretne zachowanie to już bierna agresja czy jeszcze nie, zwróć uwagę na to, czy pewne wzorce zachowań się powtarzają. Staraj się też analizować kontekst danej sytuacji i intencje danej osoby. jeżeli masz wrażenie, iż pojawiają się napięcia, problemy i dochodzi do jakiejś formy manipulacji, warto zacząć od otwartej konfrontacji. Szczera, otwarta rozmowa może pomóc. jeżeli jednak druga osoba wycofa się z takiej konfrontacji i nie będzie chciała szczerze porozmawiać, możesz zyskać pewność, iż jest to osoba, która stosuje bierną agresję.
Jak walczyć z pasywną agresją?
Walka z bierną agresją jest bardzo ważna, jeżeli chcesz utrzymać zdrowe, adekwatne relacje i komunikować się z ludźmi w sposób konstruktywny i zrozumiały. Pasywna agresja jest ukryta i subtelna, dlatego trudno ją zwalczać. Warto jednak próbować. Wypracowanie odpowiednich strategii radzenia sobie jest bardzo ważne. Pozwala to na obronę przed pasywną agresją i wspierają rozwój zdrowych relacji międzyludzkich. Co możesz zrobić, by walczyć z pasywną agresją?
Jako ofiara
W walce z pasywną agresją zachowanie spokoju i asertywność są kluczowe. Gdy jesteś ofiarą pasywnej agresji możesz czuć narastającą frustrację i wiele napięć, a także poczucie winy czy wstyd. Dlatego tak ważne jest to, by wiedzieć, jak skutecznie walczyć z tym zjawiskiem.
Asertywność jest podstawowym narzędziem w walce z bierną agresją. Umiejętność wyrażania swoich potrzeb, uczuć i myśli w sposób zdecydowany, pewny siebie i nieagresywny jest tu kluczowa. W sytuacji, w której konfrontujesz się z dwuznacznymi komentarzami na własny temat lub stajesz w obliczu manipulacji emocjonalnej, asertywność może Ci bardzo pomóc. W ten sposób masz bowiem szansę na to, by przekazać swój punkt widzenia, powiedzieć o swoich uczuciach w sposób jasny, bez unikania tematu i bez agresji. W ten sposób możesz zmniejszyć pole do manipulacji agresora i zyskać kontrolę nad sytuacją.
W obliczu pasywnej agresji ważne jest też to, by zachować spokój i nie dać się sprowokować. Agresorzy, którzy stosują bierną agresję bardzo często zachowują się w określony sposób, by uzyskać emocjonalną reakcję swoich ofiar. Dlatego jeżeli zachowujesz spokój sprawiasz, iż konflikt nie eskaluje, ale też – co równie ważne – sprawiasz, iż agresor nie czerpie satysfakcji z Twoich emocjonalnych reakcji.
Bardzo ważna jest też odpowiednia komunikacja, gdy chcesz skonfrontować się z osobą, która stosuje pasywną agresję. Ważne jest to, by rozmawiać w sposób spokojny, bez niepotrzebnych emocji. Ważne jest to, by jasno i asertywnie wyrażać swoje uczucia i oczekiwania względem drugiej osoby i konkretnej relacji. Skupiaj się na swoich emocjach i potrzebach, a nie na oskarżeniach drugiej osoby. W ten sposób stworzysz atmosferę, która zachęca do konstruktywnej rozmowy.
Zastanów się też, czy naprawdę potrzebujesz w swoim życiu kogoś, kto stosuje wobec Ciebie pasywną agresję. Czy poza emocjonalnym wyczerpaniem, poczuciem winy i wieloma negatywnymi emocjami, ta relacja przynosi Ci cokolwiek dobrego? Czy druga osoba ofiarowuje Ci swoje wsparcie, troszczy się o Ciebie i sprawia, iż Twoje życie jest bardziej satysfakcjonujące? Choć bywa to bardzo trudne, to jednak czasami ograniczenie lub całkowite zerwanie kontaktu z osobą, która na co dzień posługuje się pasywną agresją może być najlepszym wyjściem dla Ciebie.
Jako sprawca
Być może wcale nie jesteś ofiarą pasywnej agresji. Być może to u siebie zauważasz sygnały świadczące o tym, iż to właśnie Ty stosujesz pasywną agresję względem innych. jeżeli dostrzegasz problem i chcesz się zmienić – to już naprawdę bardzo dużo. Zmiana swojego zachowania na lepsze, nauka konstruktywnej komunikacji wymaga bowiem ogromnego, świadomego wysiłku i dużej motywacji do zmiany.
Rozpocznij naukę asertywności. jeżeli nauczysz się wyrażać swoje emocje w sposób asertywny, nie będziesz czuł, iż musisz uciekać się do pasywnej agresji. Wyrażaj swoje uczucia w sposób otwarty, nazywaj rzeczy po imieniu i nie atakuj drugiej osoby. Asertywności naprawdę można się nauczyć. jeżeli masz z tym problem, poszukaj pomocy specjalisty.
Otwórz się też na innych ludzi i słuchaj tego, co do Ciebie mówią. Przyjmowanie informacji na własny temat bywa trudne, zwłaszcza jeżeli informacje te są krytyczne, ale to pozwala na refleksję nad swoim własnym zachowaniem. W ten sposób możesz też zrozumieć, w jaki sposób odbierane jest Twoje zachowanie i jakie negatywne skutki ono wywołuje. Zastanów się też, dlaczego decydujesz się na używanie biernej agresji i zacznij poszukiwania lepszych, zdrowszych sposobów wyrażania siebie.
W tym celu możesz też skorzystać z pomocy psychoterapeuty. Podczas terapii możesz zrozumieć, skąd bierze się Twoje zachowanie, jak Twoje przeszłe doświadczenia Cię ukształtowały i dlaczego reagujesz w określony sposób. Pod okiem terapeuty możesz pracować nad zmianą tych wzorców.
Pamiętaj też, iż cierpliwość jest tu bardzo wskazana. Praca nad sobą wymaga czasu, dlatego nie poddawaj się i nie rezygnuj, choćby jeżeli czujesz, iż zmiany są niewielkie. Poszukaj też wsparcia u bliskich Ci osób, by pomogli Ci utrzymać motywację do pracy nad sobą podczas terapii i w życiu codziennym.
