Czym jest efekt aureoli i dlaczego występuje?

Efekt aureoli, zwany również efektem halo, to zjawisko, które opisywane jest w psychologii od kilkudziesięciu lat. Co ciekawe, do świata psychologii oficjalnie wprowadził je psycholog behawioralny i badacz zwierząt – Edward Thorndike. Nie znaczy to jednak, iż wcześniej ludzie nie działali pod wpływem efektu aureoli – to działo się ciągle, jednak zjawisko było tak rozpowszechnione, iż paradoksalnie bardzo długo uciekało zainteresowaniom badaczy. A gdy już dostało się pod lupę – okazało się, iż zjawisko to jest niezwykle interesujące i ma choćby praktyczne zastosowanie, głównie w szeroko pojętym marketingu. Dlatego warto poznać je bliżej.

Czym jest efekt aureoli?

Możesz być przekonany, iż nie działają na Ciebie żadne sztuczki psychologiczne, bo jesteś świadomy wszystkich trików. przez cały czas jednak możesz ulegać efektowi aureoli i choćby nie zdawać sobie z tego sprawy. Efekt aureoli to bowiem zjawisko całkiem powszechne i takie, które może dotknąć każdego, bez względu na płeć, wiek, wykształcenie i inne czynniki.

Efekt aureoli zwany jest też efektem halo. Jest zjawiskiem psychologicznym, które sprawia, iż na podstawie jednej, wyróżniającej się cechy danej osoby wyrabiasz sobie całościową opinię na czyjś temat. Na przykład, jeżeli ktoś odznacza się dużą urodą, możesz od razu założyć, iż ktoś taki jest sympatyczny, inteligentny i dowcipny, choć nie masz żadnej realnej wiedzy na ten temat. Zjawisko to dotyczy nie tylko cech fizycznych – możesz też, na przykład, usłyszeć czyjś głos, który bardzo Ci się spodoba i też przypisać temu komuś mnóstwo innych pozytywnych przymiotów ducha i umysłu. choćby jeżeli widzisz tego kogoś po raz pierwszy i tak naprawdę nic o tej osobie nie wiesz. Efekt ten można zaobserwować właśnie podczas oceniania innych osób, ale też najróżniejszych sytuacji, a także podczas podejmowania decyzji. Dlatego efekt aureoli ma bardzo duży wpływ na Twoje osądy i zachowania, a przy tym wprowadza pewien błąd w Twojej percepcji rzeczywistości.

Efekt aureoli to coś, co dzieje się praktycznie automatycznie. To dlatego też tak dużo mówi się o tym, iż pierwsze wrażenie ma tak kolosalne znaczenie dla tego, w jaki sposób będą Cię odbierać inni ludzie. Efekt ten bierze się z pewnych uproszczeń, które tworzy umysł, by funkcjonować na co dzień w obliczu ogromnej ilości dostarczanych do niego informacji. Dlatego ludzkie mózgi mają tendencję do opierania się na ogólnym wrażeniu, by gwałtownie ocenić i zrozumieć nowe sytuacje i podjąć decyzje. To rzecz jasna może prowadzić do wielu błędów.

Efekt odwróconej aureoli

Efekt odwróconej aureoli to zjawisko psychologiczne, które w swojej istocie jest odwróceniem efektu aureoli – jak sama nazwa wskazuje. W tym przypadku dochodzi do wyolbrzymiania negatywnych cech osoby pod wpływem pierwszego wrażenia. Ta jedna cecha, która zrobiła na Tobie negatywne wrażenie na samym początku pozwala Ci już wyrobić sobie całościową, negatywną ocenę na czyjś temat.

Na przykład, czekasz na potencjalnego kandydata do pracy. Spóźnia się coraz bardziej i pojawia się kwadrans po umówionej godzinie. Na tej podstawie, tego jednego incydentu, wyrabiasz sobie już opinię o nim. Spóźnił się, a więc jest spóźnialski. Jest spóźnialski, więc jest też niezorganizowany, zapominalski, działa w sposób chaotyczny, nie dotrzymuje danego słowa i jest niechlujny. Już wiesz, iż nie jest to osoba, której szukasz, choć jeszcze nie zamieniłeś z nią ani jednego słowa. To wszystko to właśnie efekt odwróconego efektu aureoli – ktoś wywarł na Tobie negatywne pierwsze wrażenie, ale powód takiej sytuacji nie jest dla Ciebie istotny i na podstawie jednego incydentu wyrabiasz sobie całościową opinię.

Efekt odwróconej aureoli może być niebezpieczny, bo na jego podstawie, na podstawie błędnego wyobrażenia, bardzo łatwo skreślić kogoś naprawdę wartościowego i nie dać szansy znajomości, która mogłaby wnieść wiele pozytywnych wartości w Twoje życie. Dlatego walka z nim jest tak istotna.

Negatywne skutki efektu aureoli

Efekt aureoli może negatywnie odbić się na Tobie i zaburzyć Twoje spojrzenie na otaczającą Cię rzeczywistość. Może też doprowadzić do sytuacji, w której będziesz podejmować decyzje w sposób nieprzemyślany, nierzetelny i nieobiektywny. Jak jeszcze może wpłynąć na Ciebie efekt aureoli?

• Błędne oceny – efekt aureoli w istocie prowadzi do przekłamań i błędnych ocen. Dzieje się tak, bo jedna pozytywna cecha – konkretnej osoby lub konkretnego produktu – wpływa na Twoją ocenę w szerszym kontekście i obejmuje inne cechy. Na przykład, jeżeli ktoś jest bardzo utalentowanym artystą i ten fakt bardzo Ci imponuje, możesz od razu założyć, iż jest to osoba sympatyczna, zabawna, towarzyska i inteligentna. A przekonanie to masz tylko dlatego, iż podziwiasz prace danej osoby.
• Problemy w ocenie pracowników i rekrutacji kandydatów – rekrutacja pracowników lub też ich okresowa ocena mogą też być zaburzone przez efekt aureoli. Jedna wybitna cecha, którą cenisz sobie w danej osobie, na przykład duża charyzma, może sprawiać, iż oceniasz też doskonale inne umiejętności danej osoby, choćby jeżeli ona takich kompetencji nie posiada lub są one na zdecydowanie niższym poziomie.
• Problemy z podejmowaniem decyzji – efekt aureoli może powodować sytuację, w której przypisujesz za duże znaczenie pierwszemu wrażeniu i pierwszym pozyskanym informacjom. A to może sprawić, iż podejmujesz nieprzemyślane emocje, bo polegasz na emocjach i wrażeniach, a nie na logicznej analizie i faktach.
• Problemy z adekwatną analizą sytuacji – ocena osoby lub przedmiotu w oparciu o jedną, wyróżniającą się cechę może spowodować, iż przestaniesz zwracać uwagę na inne, bardzo istotne aspekty, które mają duże znaczenie. A to sprawi, iż Twoja zdolność do rzetelnej analizy danej sytuacji będzie zaburzona.
• Kształtowanie i utrwalanie stereotypów – efekt aureoli ma też wpływ na kształtowanie się i umacnianie stereotypów. Jedna pozytywna cecha (lub negatywna, w przypadku odwróconego efektu aureoli), którą przypisujesz konkretnej osobie może wpłynąć na to, jak postrzegasz całą grupę osób, które dzielą z daną osobą na przykład zawód czy narodowość.

To wszystko sprawia, iż efekt aureoli jest zjawiskiem, którego warto być świadomym. To może pomóc w analizie sytuacji i w podejmowaniu decyzji w bardziej obiektywny sposób. Unikanie opierania swoich osądów wyłącznie na pierwszym wrażeniu i rozwijanie umiejętności krytycznego myślenia są bardzo ważne i mogą przyczynić się do unikania błędów i uprzedzeń wypływających z efektu aureoli.

Efekt aureoli a reklama

Efekt aureoli to pojęcie, które doskonale znane jest osobom, które zajmują się reklamą i marketingiem. Efekt ten bowiem ma wpływ na to, jak konsumenci odbierają konkretne produkty, jak podchodzą do danej marki i w jaki sposób odbierają i przetwarzają informacje, które są przekazywane przez reklamy. Efekt aureoli sprawia, iż pozytywne wrażenie lub jedna uwypuklona pozytywna cecha danej marki, produktu lub postaci występującej w reklamie wpływa całościowo na sposób postrzegania konkretnej marki lub produktu.

Wyeksponowanie pozytywnych cech danej produktu lub marki sprawia, iż ludzie pod wpływem obejrzanej reklamy mają tendencję do rozszerzania dobrego wrażenia na cały produkt lub markę, nie zastanawiając się nad innymi aspektami produktu niż te, które zauważone były w reklamie. Dlatego reklamy, które celowo wykorzystują efekt aureoli przede wszystkim skupiają się na tej jednej pozytywnej cesze, która dominuje i stwarza pozytywną aurę. To ma zachęcać konsumentów do dokonywania zakupów konkretnego produktu.

W reklamie wykorzystuje się najróżniejsze efekty, które mają wpłynąć na pojawienie się efektu aureoli. Można tu wymienić:

• Wykorzystanie znanych osób w reklamie – celebryci i influencerzy są znani i cenieni przez swoich fanów, którzy skłonni są przypisywać im cechy właśnie w oparciu o efekt aureoli. To prowadzi do sytuacji, w której takie osoby biorą udział w reklamach, by pozytywny odbiór ich wizerunku przeniósł się na markę lub promowany produkt.
• Prezentacja cech wyjątkowych – twórcy reklam skupiają się na tej jednej, wyjątkowej i bardzo atrakcyjnej cesze produktu – na jakości, innowacyjności, nowoczesności lub na przykład trwałości, by potencjalni klienci byli bardziej skłonni przypisywać całej reszcie produktu inne pozytywne cechy.
• Storytelling skupiony na sukcesie – storytelling to potężne narzędzie w rękach sprawnego marketingowca. Reklamy, które opowiadają pewną historię skupioną dookoła sukcesu powoduje, iż dookoła marki lub konkretnego produktu pojawia się sieć pozytywnych skojarzeń i emocji.
• Skupienie się na nagrodach i wyróżnieniach – jeżeli dana marka została doceniona podczas jakiegoś konkursu lub dany produkt zdobył jakąś nagrodę, to choćby jeżeli było to coś obiektywnie niewielkiego, reklamy będą to eksponować, by pozytywne skojarzenie marki lub produktu z nagrodą skłoniło ludzi do przypisywania marce lub produktowi większej ilości pozytywnych cech.

Zdarzyć się jednak może, jeżeli efekt aureoli będzie użyty nieprawidłowo lub po prostu produkt nie okaże się wart tego, w jaki sposób był promowany, iż konsumenci zrozumieją, iż zostali zmanipulowani przez reklamę. To może bardzo poważnie nadszarpnąć zaufanie konsumentów do danej marki. Dlatego wykorzystanie efektu aureoli nie może prowadzić do wprowadzania w błąd i podawania z gruntu fałszywych informacji.

Jak walczyć z efektem aureoli?

Walka z efektem aureoli to w istocie próba uniknięcia błędów i uprzedzeń, które biorą się z powodu błędu poznawczego, który każe ludziom na podstawie jednej pozytywnej cechy przypisywać danej osobie też szereg innych cech. To bardzo powszechne zjawisko, dlatego walka z nim może być dużym wyzwaniem, na szczęście jednak jest możliwa. Co możesz zrobić?

• Analizuj – nie opieraj się wyłącznie na pierwszym wrażeniu. Staraj się analizować konkretne sytuacje, produkty i osoby. Zastanawiaj się nad różnymi aspektami i nie wydawaj pochopnych ocen ani nie podejmuj decyzji pod wpływem emocji
• Zwracaj uwagę na inne cechy – pamiętaj, iż nikt ani nic nie składa się wyłącznie z jednej cechy. Dlatego zwracaj uwagę też na inne cechy i nie koncentruj się tylko na tej jednej, dominującej. To pozwoli Ci spojrzeć na wiele spraw i osób z innej, szerszej perspektywy
• Rozwijaj krytyczne myślenie – rozwijaj w sobie umiejętność krytycznego myślenia. Analizuj, zadawaj pytania i kwestionuj, zamiast wszystko akceptować bez większego zastanowienia
• Bądź świadomy efektu aureoli – gdy wiesz, iż taki efekt istnieje, jesteś bardziej świadomy sztuczek, które mają oszukać Twój mózg. Świadomość istnienia efektu aureoli i tego, iż może on wpływać na Twoje decyzje i osądy może Ci pozwolić raz jeszcze zastanowić się nad daną kwestią.
• Zbieraj informacje – zadawaj pytania, by zdobywać jak najwięcej informacji i nie wierzyć jedynie w pierwsze wrażenie. Szukaj informacji o innych cechach danego produktu lub skup się na odkrywaniu ich w innej osobie, to pozwoli Ci uzyskać pełniejszy obraz i na podejmowanie decyzji na podstawie wiedzy i obiektywnych faktów. Szukaj informacji w różnych źródłach, by mieć lepsze rozeznanie
• Pamiętaj o samokontroli i refleksji – przeanalizuj własne oceny, postawy i sposoby podejmowania decyzji. Zastanów się też, czy na pewno bazujesz wyłącznie na informacjach i faktach, czy może dałeś się ponieść uprzedzeniom i padłeś ofiarą efektu aureoli.

Walka z efektem aureoli tak naprawdę nigdy się nie kończy – zawsze można paść ofiarą pierwszego, mylnego wrażenia i rozszerzyć jedną pozytywną cechę na całokształt. Jednak praca nad sobą, umiejętność analizy i krytycznego myślenia może Ci bardzo pomóc w walce z efektem aureoli na co dzień.