Jednym z najczęściej występujących problemów w obszarze zdrowia psychiczne są zaburzenia lękowe. Istnieje wiele bodźców i sytuacji, które mogą wyzwalać w człowieku ogromny lęk. Często dotyczą one sfery społecznej, utrudniając tym samym tworzenie satysfakcjonujących relacji z innymi. Są na przykład osoby, które przeraża sama myśl, iż mogłaby zostać obgadane. Mowa wówczas o antefamafobii. Jakie są jej przyczyny i jak sobie z nią radzić?
Czym jest antefamafobia?
Lęk przed obgadywaniem klasyfikowany jest jako fobia, czyli paniczny/nieuzasadniony strach pojawiający się w określonych sytuacjach lub wobec konkretnych obiektów. Przykładowo, osoba z fobią może odczuwać silny lęk przed pewnymi zwierzętami (np. psami), w trakcie przebywania na wysokości lub w zamkniętym pomieszczeniu. W niektórych przypadkach spotkać można się z antefamafobią. Dotyczy ona sytuacji społecznych. Człowiek wchodzący do danego pomieszczenia ma przekonanie, iż osoby, które się w nim znajdują, właśnie rozmawiały na jego temat. Pojawia się w jego głowie myśl, iż został obgadany, co znaczy, iż ludzie wymieniali na jego temat przykre i krzywdzące komentarze. Nic dziwnego, iż osoby doświadczające antefamafobii czują się bezwartościowe i mają problem z nawiązywaniem relacji z innymi.
Jakie są objawy antefamafobii?
Antefamafobia przejawia się na kilku poziomach: poznawczym, fizjologicznym, emocjonalnym i behawioralnym. Osoba borykająca się z tym problemem ma w sytuacji społecznej myśli o określonej treści. Za przykład podać można przekonania: „Właśnie o mnie rozmawiali”, „Na pewno mnie obgadywali”, „Jak wejdę, to zamilkną, żeby przerwać rozmowę na mój temat”, „Pewnie znowu mnie wyśmiewali”. Tego typu myśli wyzwalają silny lęk, który zaczyna się manifestować w ciele. Człowiek, który boryka się z fobią, często odczuwa duszności i zawroty głowy. Zaczyna się rumienić i bardziej pocić. Może mu dokuczać kołatanie serca, wrażenie gorąca czy przyspieszony oddech. Nierzadko ma on poczucie, iż jego nogi są jak z waty, pojawiają się nieprzyjemne dolegliwości żołądkowe, a choćby nudności. Czasem występuje biegunka oraz mrowienie w rękach i nogach. Osoba w silnym lęku doświadcza również pewnych wrażeń zmysłowych, jak szum w uszach czy rozmazywanie się obrazu. Nieprzyjemne myśli oraz objawy somatyczne łączą się z przykrymi stanami emocjonalnymi. Pojawia się nie tylko lęk, ale też wstyd i niechęć do kontaktu z innymi. Potęguje się również przeżycie nie akceptacji i odrzucenia, co może utrwalać poczucie samotności oraz niską samoocenę.
Antefamofobia nie tylko prowadzi do cierpienia psychicznego, ale też zniechęca do nawiązywania relacji z innymi.
Antefamafobia wpływa również na zachowanie. Osoba odczuwająca silny lęk ucieka od sytuacji społecznych i kontaktów z innymi. W szczególności będzie ona ograniczać spotkania w większych grupach. jeżeli już do nich dochodzi, może unikać kontaktu wzrokowego, spuszczać głowę, milczeć lub zdawkowo odpowiadać na pytania, a także szukać wymówki, która pozwoli jej spotkanie opuścić.
Jakie są przyczyny antefamafobii?
Fobia to zaburzenie powszechne, które występuje w różnych kulturach i warstwach społecznych. Statystycznie częściej borykają się z nim kobiety. Nie da się wymienić jednej przyczyny antefamafobii, należy mówić raczej o wieloczynnikowej etiologii, na którą składają się:
- uwarunkowanie genetyczne – osoby pochodzące z rodzin, w których bliscy cierpieli na zaburzenia lękowe, znajdują się w grupie ryzyka,
- nieprawidłowe funkcjonowanie mózgu, a konkretnie struktur związanych z lękiem,
- negatywne doświadczenia i procesy uczenia się – osoba borykająca się z antefamofobią mogła np. być wyśmiewana przez rówieśników w szkole, przez co przeżywa grupę ludzi jako zagrożenie,
- czynniki osobowościowe – skłonność do przeżywania lęku i ruminacji, wysoka wrażliwość.
Jak poradzić sobie z lękiem przed obgadywaniem?
Lęk przed obgadywaniem bardzo utrudnia codzienne funkcjonowanie. Może pojawić się praktycznie wszędzie: w domu pełnym gości, szkole, pracy czy miejscu publicznym. Antefamofobia nie tylko prowadzi do cierpienia psychicznego, ale też zniechęca do nawiązywania relacji z innymi. Z tego powodu warto popracować nad zmniejszeniem natężenia lęku. Osoba, obawiając się obgadywania, ma niskie poczucie własnej wartości. Wydaje jej się, iż ma wiele negatywnych cech, o czym chętnie rozmawiają inni. Jest to forma zniekształcenia poznawczego – ludzie mają mnóstwo tematów do dyskusji, a prawdopodobieństwo, iż mówią właśnie o nas, wcale nie jest wysokie. Zawsze warto przyjrzeć się własnym przekonaniom i ocenić ich realność. Antefamafobia wymaga pracy nad samooceną. Wzmacniać można ją na różne sposoby. Popularnym sposobem jest zapisywanie usłyszanych komplementów i swoich mocnych stron. Zaleca się również notowanie swoich sukcesów. Bardzo ważne jest to, aby zmienić wewnętrzny dialog i unikać generalizacji (m.in. „Jestem beznadziejny”, „Nigdy mi nic nie wychodzi”). Myśli powinny być życzliwe i wspierające (np. „Mój projekt nie przypadł do gustu szefowi, ale poprzedni był bardzo przez niego chwalony. Na pewno wymyślę coś równie dobrego”).
Czy antefamafobię się leczy?
Antefamafobię można, a wielu przypadkach choćby trzeba leczyć. Natężenie objawów bywa tak silne, iż człowiek nie jest w stanie poradzić sobie z nimi bez specjalistycznej pomocy. Najczęściej zaleca się połączenie psychoterapii i farmakoterapii, przy czym druga metoda odgrywa rolę wspomagającą. Dużą skuteczność wykazują leki z grupy SSRI, czasem włączane są leki z grupy beta-blokerów i benzodiazepiny. Pozwalają one na złagodzenie uciążliwych objawów, nie leczą jednak przyczynowo.
fobia najczęściej ujawnia się w okresie dorastania?
W pokonaniu lęku pomaga psychoterapia. Popularnością cieszy się nurt poznawczo-behawioralny, korzystający z konkretnych metod, takich jak:
- desensytyzacja – polega na stopniowym konfrontowaniu się z sytuacją/obiektem wywołującym lęk w celu zredukowania intensywności objawów,
- modelowanie – obserwacja osoby, która nie ma objawów lękowych i dobrze radzi sobie w określonej sytuacji wywołującej fobię u obserwatora,
- przeformułowania poznawcze – modyfikacja myśli i przekonań na temat siebie oraz innych ludzi,
- eksperymenty behawioralne – testowanie nowych przekonań i zachowań poza gabinetem,
- techniki relaksacyjne, medytacja, ćwiczenia oddechowe – nauka metod obniżających napięcie i stres.
Wiele fobii związanych jest z sytuacjami społecznymi. Lęk przed odrzuceniem i brakiem akceptacji bywa paraliżujący. Osoby z antefamafobią mają przekonanie, iż są obiektem drwin i nieprzyjemnych komentarzy, co bardzo utrudnia im prowadzenie szczęśliwego życia, w którym nie brakuje satysfakcjonujących relacji z innymi. Dobra wiadomość jest taka, iż fobie da się skutecznie leczyć – najważniejsza jest praca nad sobą i gotowość do zmiany.
