Zespół naukowców pod kierunkiem dr. Katsu Takahashi, ordynatora Oddziału Stomatologii i Chirurgii Jamy Ustnej w Szpitalu Instytutu Badań Medycznych w Kitano, od wielu lat prowadzi badania nad lekiem umożliwiającym odrastanie zębów. Jednak o jego pracach zrobiło się głośno dopiero teraz, gdy japoński instytut ogłosił, iż w lipcu 2024 roku rozpoczną się badania kliniczne z udziałem ludzi.
Dr Takahashi przewodzi pracom zespołu, w skład którego wchodzą badacze z dziesięciu instytutów medycznych oraz Japońskiej Agencji Badań i Rozwoju Medycznego. I zapewnia, iż lek może trafić do sprzedaży już w 2030 roku.
Lek jako pierwsze otrzymają dzieci
Badania kliniczne na myszach zostały już zakończone w 2018 roku. Podano im lek, po którym odrosły nowe zęby. Taki sam efekt osiągnięto u fretek, które mają zarówno zęby mleczne, jak i stałe.
W lipcu zacznie się faza badań z udziałem ludzi – najpierw naukowcy chcą podać preparat dzieciom w wieku od 2 do 6 lat, u których występuje anodoncja, czyli całkowity lub częściowy brak zawiązków zębów. Wybór takiej grupy badawczej nie jest przypadkowy, bo u pacjentów w tym wieku intensywnie wyrzynają się zęby, a organizm ma duże umiejętności regeneracji. Ponadto dzieci są dla medyków swoistą „białą kartą” – nie były poddane działaniom czynników środowiskowych i hormonom, które mogą wpływać na rozwój zębów.
W dalszej kolejności naukowcy chcą zbadać działanie leku u starszych pacjentów, którzy utracili zęby np. w wyniku wypadku lub choroby.
Polscy eksperci: Do rewolucji jest nam jeszcze daleko
– 30 lat temu profesor, u którego wtedy pracowałem, nie przewidywał wielkiego sukcesu implantologii. Dziś wiemy, iż jest ona powszechna i bardzo skuteczna. Nie chciałbym wskazać podobnie błędnej prognozy i negować skuteczności terapii odrostu zębów. Badania nad zawiązkami zębów i czynnikami wzrostu są prowadzone już od dłuższego czasu. Rzeczywiście, u myszy czy fretek pojawiły się pozytywne wyniki. jeżeli wyhodowany zawiązek zęba wprowadzi się do kości zwierzęcia wraz z odkrytym lekiem, może on niewątpliwie blokować lub przyspieszać wzrost zębów. Nie zbadano jeszcze, jak zadziała taki czynnik u starszego pacjenta, na którego wpływają zupełnie inne hormony niż w młodzieńczym wieku. Obawiam się jednak, iż mogłoby to być niezbyt korzystnie dla jego zdrowia – mówi dr n.med. Andrzej Szwarczyński, prezydent Polskiego Stowarzyszenia Implantologicznego.
Jednocześnie ekspert zaznacza, iż żaden scenariusz nie jest jednak przesądzony. Zauważa też, iż skuteczność terapii wzrośnie, jeżeli naukowcy opracują sposób miejscowego podawania czynnika. Najlepiej, gdy będzie to lek zawierający przeciwciała neutralizujące, które blokują działanie tzw. białka USAG-1. W takiej sytuacji droga do odrastania będzie otwarta.
Potencjalnym problemem pozostanie jednak ubytek kości związany z utratą zęba i powiększanie się tego braku z czasem. Podobnie jest z utratą kości na skutek urazu lub powstania torbieli. Naukowcy nie wiedzą jeszcze, czy wyrzynający się zawiązek zęba spowoduje odbudowę kości.
Obawy dotyczące wyniku badań klinicznych podziela również dr n. med. Piotr Przybylski, implantolog z kliniki Implant Medical.
– o ile lek okaże się skuteczny i przede wszystkim bezpieczny, to może zrewolucjonizować znaną nam współcześnie stomatologię, dając pacjentom możliwość uniknięcia protez i implantów. Ale to nie oznacza, iż będzie można „hodować” sobie ileś wersji tego samego zęba, unikając np. przykrego borowania. O zęby przez cały czas będzie trzeba odpowiednio dbać. Tutaj na pewno nic się nie zmieni. Natomiast odnawianie naturalnego uśmiechu poprawiłaby z pewnością jakość ludzkiego życia – stwierdza dr n. med. Przybylski.
Do tego dr Przybylski przyznaje, iż wizja doktora Takahashiego, zgodnie z którą porost zębów stanie się trzecią opcją obok protez i implantów, jest naprawdę niezwykle fascynująca. Jednak wprowadzenie jej w życie wymaga solidnych dowodów klinicznych oraz wielu lat dalszych badań i mało prawdopodobne jest, by prace zakończyły się do 2030 roku. Dlatego ekspert uważa, iż emocje wokół leku trzeba nieco ostudzić. Temat jest znany naprawdę od dawna, ale jak na razie to tylko teoria. Zresztą sam dr Takahashi pracuje nad tym od wielu lat i dodaje, iż do rewolucji jest nam jeszcze daleko.
Ludzie jak rekiny?
Na dowód tego, iż dwa zestawy zębów nie muszą wyczerpywać danych nam przez naturę możliwości niektórzy naukowcy przywołują rekiny, które wymieniają uzębienie przez całe życie. Analogia może być uzasadniona, zwłaszcza gdy wziąć pod uwagę, iż ludzie również mają zawiązki trzeciego zestawu zębów.
– Rekin stale wymienia uzębienie, za to słonie umierają z głodu, bo ich zęby ścierają się i zwierzęta nie mogą pobierać pokarmu. Natura jest bardzo bezlitosna i pokazuje nam dwie strony tego samego medalu – komentuje dr n. med. Dariusz Paluszek, prezes Okręgowej Izby Lekarskiej w Warszawie.
Przyznaje również, iż nie jest wykluczone, iż po zębach stałych ludzie będą mogli mieć kolejny zestaw, ale prace naukowe wciąż realizowane są i jest za wcześnie, by o tym jednoznacznie przesądzać. Jednocześnie ekspert zapewnia, iż lekarze stomatolodzy interesują się międzynarodowymi badaniami i są świadomi wyzwań oraz szans, jakie niesie za sobą technologia.
Czerwcowa sesja lekarzy działających w stołecznej OIL zostanie poświęcona sztucznej inteligencji oraz modyfikacjom genetycznym, które w przyszłości niewątpliwie będą odgrywały coraz większą rolę w nowoczesnej medycynie.
Koszty terapii mogą być bardzo wysokie
Dr Przybylski podkreśla, iż jak w przypadku każdego nowatorskiego rozwiązania istnieją pytania dotyczące bezpieczeństwa, skuteczności, skutków ubocznych czy ewentualnych kosztów terapii, które prawdopodobnie będą bardzo wysokie. W związku z tym trudno jest określić, na ile będzie ona powszechna.
– Na pewno nieprędko będzie można też przyjąć lek w każdej placówce. Lekarze będą musieli najpierw przejść wiele specjalnych szkoleń, żeby wiedzieć komu i kiedy mogliby podać taki preparat. Sami implantolodzy z całą pewnością nie muszą się obawiać, iż za kilka czy kilkanaście lat nowatorska metoda zabierze im pracę, ale jak najbardziej powinni śledzić postępy naukowe w tej dziedzinie, bo gdyby scenariusz o odrastaniu zębów się spełnił, to przyniósłby sporą rewolucję w stomatologii – podsumowuje ekspert.
