Kataralne zapalenie ucha środkowego jest częstą przypadłością najmłodszych. Choroba ta jest jednak niekiedy lekceważona przez rodziców, co doprowadza do powikłań i może skutkować uszkodzeniem słuchu u dzieci.
Co to jest kataralne zapalnie ucha środkowego?
Kataralne zapalenie ucha środkowego, zwane też nieżytowym zapaleniem, ma ścisły związek z katarem występującym podczas infekcji bakteryjnych i wirusowych górnych dróg oddechowych. Jest to częsta przypadłość najmłodszych dzieci. Szacuje się, iż 9 na 10 małych pacjentów w wieku 0-7 lat przynajmniej raz przechodziło tę chorobę.
Kto jest najbardziej narażony?
Zwiększona zachorowalność występuje w sezonach przeziębień i infekcji grypopodobnych, zwłaszcza jesienią, podczas pierwszych chłodów i na przedwiośniu. Najbardziej narażone są dzieci najmłodsze: noworodki, niemowlęta, a wśród starszych zwłaszcza te, mogące mieć kontakt z innymi chorymi, np. w żłobku czy przedszkolu.
Do zapalenia ucha dochodzi, gdyż ucho środkowe jest połączone z jamą gardłową i nosem trąbką słuchową. Gdy w nosie zalega katar, wydzielina spływa do jamy bębenkowej. o ile w części nosowej gardła znajdują się bakterie, przedostają się tą drogą do ucha, powodując jego stan zapalny. Choroba może się też rozwijać podczas ropnego zapalenia migdałków oraz chorób wieku dziecięcego, np. odry czy szkarlatyny. Zapalenie ucha u dzieci może być też skutkiem długotrwałego lub chronicznego nieżytu nosa, wywołanego reakcją alergiczną. Podwyższoną grupą ryzyka są dzieci rodziców, u których diagnozowano tę przypadłość, oraz dzieci obciążone genetycznie skłonnością do alergii.
Jakie są objawy kataralnego zapalenia ucha u dzieci?
Z początku rodzice mogą nie zauważyć niczego niepokojącego. Choroba w pierwszym stadium może rozwijać się bezboleśnie. Chociaż zapalenie ucha z zasady wywołuje ból, to jego odczuwanie może mieć cechy osobnicze. Dzieci, podobnie jak dorośli, mają różny próg bólu. Czasami objawy, takie jak poczucie zapchanego ucha czy kłucie, są lekceważone, a proces zapalny postępuje w najlepsze. Rodzice, zwłaszcza noworodków i niemowląt, powinni zwracać uwagę na zachowanie zakatarzonego maluszka. o ile zaczyna się niecierpliwić, płakać i bez powodu dotykać uszka, powinni skonsultować jego stan zdrowia z lekarzem specjalistą.
Ból ucha jest też wywoływany przez ruch żuchwy. Zatem kolejnym symptomem, który powinien zaniepokoić opiekunów, jest rozdrażnienie i płacz podczas posiłku. Należy pamiętać, iż nie zawsze zakażeniu ucha towarzyszy gorączka. Jej brak, przy jednoczesnym katarku i pobudzeniu dziecka, nie powinien zatem uspokajać, iż nic się nie dzieje lub „samo przejdzie”.
Konsekwencje nieleczenia zapalenia ucha u dzieci
W większości przypadków zapalenie ucha u dzieci powoduje ostry ból o charakterystycznym pulsowaniu, może nastąpić też pogorszenie słuchu. I znów pojawia się problem, ponieważ o ile kilkuletnie dziecko potrafi ten stan wyartykułować, o tyle noworodek czy niemowlę jeszcze nie. Pozostaje mu tylko płacz. Trzeba pamiętać, iż nieleczone zakażenie może spowodować poważne dla zdrowia konsekwencje. Gromadząca się, często ropna wydzielina, może być przyczyną niedosłuchu. Mówimy wtedy już o ostrym zapaleniu.
Postępujący stan zapalny często doprowadza do wysiękowego zapalenia ucha środkowego. Brak odpowiedniej reakcji diagnostycznej i terapeutycznej może prowadzić do nieodwracalnych zmian. Zaliczamy do nich m.in. perforację błony bębenkowej i zniszczenie znajdujących się w uchu środkowym kosteczek słuchowych. Prowadzi to w konsekwencji do niedosłuchu lub – w skrajnych przypadkach – do trwałej głuchoty. Nieleczona choroba może wywoływać też skutki natury neurologicznej, m.in. porażenie nerwu twarzy i stany zapalne mózgu.
Nie wszyscy zdają sobie sprawę, iż wszelkie zaburzenia słuchu u dzieci negatywnie wpływają na ich mowę. Sześć pierwszych miesięcy życia to krytyczny okres dla rozwoju mowy dziecka. Mózg niemowlęcia kształtuje się pod wpływem bodźców słuchowych, które docierają do niego z otoczenia. U dziecka, które ma problemy ze słuchem, informacja z układu słuchowego trafia do mózgu w sposób bardzo ograniczony, a to rzutuje na naukę mowy. Złoty okres rozwoju mowy mija zaś w wieku czterech lat.
Zapobieganie i terapia
Podstawowym środkiem zaradczym jest dbanie o drożność nosków. U noworodków i niemowląt, które nie posiadają jeszcze odruchu wydmuchiwania, stosujemy środki mechaniczne. Dbanie o adekwatne nawilżenie śluzówki, rozrzedzanie wydzieliny, a następnie jej usuwanie, to podstawowe zabiegi. Warto też od najmłodszych lat uczyć dzieci umiejętności wydmuchiwania nosa.
Leczenia nie należy podejmować samemu. To specjalista musi stwierdzić, jaki jest stan zdrowia dziecka. Często do terapii zapalenia trzeba bowiem włączyć antybiotyki.
