Cukrzyca to przewlekła choroba metaboliczna charakteryzująca się podwyższonym poziomem glukozy we krwi pacjenta, co z czasem prowadzi do poważnych uszkodzeń i zaburzeń funkcjonowania różnych narządów. Najczęstszą postacią jest występująca zwykle u dorosłych cukrzyca typu 2, która pojawia się, gdy organizm staje się oporny na insulinę i dochodzi do zaburzeń jej wydzielania. Cukrzyca typu 1 ma podłoże autoimmunizacyjne i jest przewlekłym schorzeniem, w którym trzustka nie wytwarza insuliny lub wytwarza ją w niewielkim stopniu. Cukrzyca to niewątpliwie choroba cywilizacyjna. Szacuje się, iż każdego roku 1,5 miliona zgonów na świecie jest bezpośrednio z nią związanych. W Polsce na cukrzycę cierpi aktualnie ponad 2,5 miliona osób.
Nowe wytyczne konsultantów krajowych w dziedzinie medycyny rodzinnej oraz diabetologii
Pod koniec 2022 r. Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej (PTMR) opublikowało wytyczne konsultantów krajowych w dziedzinie medycyny rodzinnej oraz diabetologii, które dotyczą pieczy nad pacjentem z cukrzycą w podstawowej opiece zdrowotnej (POZ). Najnowsze zalecenia uwzględniają opiekę koordynowaną, która jest wdrażana do POZ. Zgodnie z wytycznymi opublikowanymi przez PTMR „[n]iedopuszczalne jest kierowanie pacjenta z «podejrzeniem cukrzycy» czy stanem przedcukrzycowym do Poradni Diabetologicznej, ponieważ diagnostyka oraz leczenie pacjenta jest możliwe do realizacji w POZ”.
Z nowych wytycznych wynika między innymi, że:
- u każdego pacjenta z objawami sugerującymi cukrzycę należy oznaczyć stężenie glukozy w osoczu krwi żylnej
- cukrzyca typu 2 może i powinna być diagnozowana i leczona w POZ
- do rozpoznania cukrzycy konieczne jest badanie stężenia glukozy w osoczu krwi żylnej lub oznaczenie stężenia hemoglobiny glikowanej (HbA1c)
- jeżeli wartości glikemii nie osiągają poziomów pozwalających na rozpoznanie cukrzycy, a stężenie HbA1c – tak, lub odwrotnie, jako podstawę przyjmuje się „gorszą” wartość.
PTMR podkreśla, iż u osób powyżej 45. roku życia należy wykonywać oznaczenia stężenia glukozy w osoczu krwi żylnej co 3 lata, a w grupach ryzyka – co rok. Konsultanci w nowych zaleceniach podkreślają również, iż lekarz rodzinny powinien zachęcać swoich pacjentów powyżej 35. roku życia do wzięcia udziału w programie profilaktycznym raz na 5 lat, a wybrane grupy ryzyka kierować na częstsze badanie stężenia glukozy w osoczu krwi żylnej. Glikemia na czczo <100 mg% to wartość prawidłowa, niewymagająca dalszej diagnostyki, natomiast w przedziale 100–125 mg% (5,5–6,9 mmol/l) jest wskazaniem do wykonania testu tolerancji glukozy (ang. oral glucose tolerance test, OGTT).
Z pełną treścią wytycznych konsultantów krajowych w dziedzinie medycyny rodzinnej i diabetologii można zapoznać się tutaj.
Rozpoznanie cukrzycy
Właściwe rozpoznanie typu cukrzycy umożliwia zastosowanie prawidłowego leczenia, a dobrze dobrana terapia prowadzi do kontrolowanego przebiegu choroby oraz zapobiega rozwojowi powikłań. W diagnostyce różnicowej cukrzycy typu 1 i cukrzycy typu 2 kluczowe jest oznaczenie obecności autoprzeciwciał typowych dla cukrzycy typu 1 lub stwierdzenie zmniejszonego stężenia peptydu C.
Diagnostyka cukrzycy – oferta EUROIMMUN
W procesie autoimmunizacyjnym, który leży u podłoża rozwoju cukrzycy typu 1, obok najistotniejszej aktywacji limfocytów T, dochodzi do wytwarzania przeciwciał przeciwko antygenom wysp Langerhansa. Badanie obecności panelu przeciwciał związanych z cukrzycą typu 1 u danego pacjenta zapewnia rzetelną i wiarygodną diagnostykę oraz znacznie podnosi trafność diagnostyczną.
W ofercie EUROIMMUN znajdują się testy służące do wykrywania autoprzeciwciał występujących w cukrzycy typu 1:
- Testy oparte na metodzie ELISA:
- Anty-GAD ELISA – diagnostyka przeciwciał przeciwko dekarboksylazie kwasu glutaminowego (ang. glutamic acid decarboxylase antibodies, GADA)
- Anty-IA2 ELISA – diagnostyka przeciwciał przeciwko fosfatazie tyrozynowej (ang. tyrosine phosphatase-protein antibodies, IA2A)
- Anty-GAD/IA2 ELISA – równoczesna ocena przeciwciał GADA i IA2A
- Anty-ZnT8 ELISA– diagnostyka przeciwciał przeciwko transporterowi cynku 8 (ang. zinc transporter 8 antibodies, ZnT8A).
- Testy oparte na metodzie immunofluorescencji pośredniej (ang. indirect immunofluorescence test, IIFT):
- Trzustka (małpy) IIFT – kompleksowa analiza najważniejszych typów przeciwciał przeciwko komórkom wysp trzustkowych (ang. islet cell antibodies, ICA)
- Mozaika: trzustka (małpy)/móżdżek (małpy) IIFT – równoczesna ocena przeciwciał ICA i GADA dzięki zastosowaniu dwóch substratów.
- Testy oparte na metodzie radioimmunologicznej (ang. radioimmunoassay, RIA):
- Anty-insulina RIA – diagnostyka przeciwciał przeciwko insulinie (ang. insulin autoantibodies, IAA) dzięki zastosowaniu jako antygenu monojodowanej ludzkiej insuliny znakowanej 125I.
Pobierz ulotkę o kompleksowej diagnostyce cukrzycy typu 1
Piśmiennictwo
- Mastalerz-Migas, K. Strojek, Wytyczne konsultantów krajowych w dziedzinie medycyny rodzinnej oraz diabetologii dotyczące opieki nad pacjentem z cukrzycą w podstawowej opiece zdrowotnej, z uwzględnieniem opieki koordynowanej, z dnia 14 listopada 2022 r.
- MCD, Źródło: Rynek Zdrowia, PTMR, Cukrzyca. Objawy, normy glukozy we krwi i ważne badania. Nowe wytyczne konsultantów krajowych, https://www.rynekzdrowia.pl/Serwis-Diabetologia/Cukrzyca-Objawy-normy-glukozy-we-krwi-i-wazne-badania-Nowe-wytyczne-konsultantow-krajowych,240174,1016.html [dostęp online: 15.02.2023].
- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/diabetes
- A. Giżycka, Diagnostyka i monitorowanie cukrzycy, „Diagnosta Laboratoryjny” 2020; 3(60).
