Czym jest CRP i co to jest stan zapalny?
Białko C-reaktywne, w uproszczeniu CRP, jest glikoproteiną, odkrytą w 1930 roku, nazwaną tak z powodu reakcji (unieczynniania) z białkiem C w błonie komórkowej Streptococcus pneumoniae, tzw. dwoinki zapalenia płuc. Jest częścią odpowiedzi organizmu na powstający w nim stan zapalny. Należy do dodatnich białek ostrej fazy. Białka te produkowane są w zwiększonej ilości podczas stanu zapalnego, jako odpowiedź organizmu na jego uruchomienie. Stan zapalny to obronna reakcja ciała w obliczu zniszczenia tkanek, wtargnięcia drobnoustrojów, urazów i chorób.Reklama
Powstawanie stanu zapalnego rozpoczyna się aktywacją makrofagów, komórek układu odpornościowego, które uwalniają mediatory stanu zapalnego: interleukinę I i TNF (z ang. tumor necrosis factor). Pod ich wpływem niektóre z komórek ciała (śródbłonek naczyń, fibroblasty) uwalniają cytokiny, w tym interleukinę VI, które indukują w komórkach wątroby geny białek ostrej fazy. Te ostatnie, uwolnione do krążenia, stają się częścią nieswoistej (wrodzonej) reakcji odpornościowej. Do takich białek należy właśnie CRP.
Dlaczego akurat CRP?
Silna i szybka reakcja - czuły wskaźnik
CRP zalicza się do silnie reagujących białek ostrej fazy. Spośród nich odznacza się najwcześniejszą i najsilniejszą produkcją w odpowiedzi na powstanie stanu zapalnego: jego stężenie w ciągu 24 godzin może wzrosnąć choćby 1000-krotnie, w zależności od przyczyny i stopnia nasilenia stanu zapalnego. CRP odpowiada znaczącym wzrostem już w pierwszej dobie po uszkodzeniu tkanek. Wzrost CRP w odpowiedzi na stan zapalny pojawia się znacznie szybciej niż wzrost innych markerów stanu zapalnego, co oznacza, iż CRP jest czułym wskaźnikiem, gwałtownie reagującym na zmiany.
Niezależność od innych czynników - dokładny monitoring stanu zapalnego
Czas półtrwania CRP wynosi 19 godzin, a jego produkcja jest stała i niezależna od czynników innych niż rozwój i nasilenie stanu zapalnego, co czyni go rewelacyjnym kandydatem dla ciągłego monitorowania stanu zapalnego.
Wskaźnik patognomoniczny dla stanu zapalnego
Wzrost CRP powyżej wartości 10 mg/l jest objawem patognomonicznym dla stanu zapalnego - oznacza to, iż powyżej tej wartości można ze 100-procentową pewnością potwierdzić rozwijanie się zapalenia w organizmie. Przy CRP pomiędzy 10 a 100 mg/l można przypuszczać, iż stan zapalny powstał lokalnie, w jednej, odgraniczonej przestrzeni organizmu, natomiast wartość pomiędzy 100 a 1000 mg/l sugeruje rozległy, wielonarządowy proces zapalny. Tym samym wartości powyżej 100 mg/l w 80-85 proc. wiązane są z infekcjami bakteryjnymi.
Szybka reakcja "w dół" - monitoring hamowania stanu zapalnego
jeżeli uszkodzenie tkanek nie postępuje i proces zapalny przestał się rozszerzać, CRP po 24 godzinach zaczyna spadać, co pozwala monitorować takie rzeczy jak proces ustępowania zapalenia i skuteczność doboru i działania leków.
Choroby i stany, w których CRP pozwala różnicować diagnozę
W praktyce laboratoryjnej i lekarskiej szczególnie podkreśla się znaczenie CRP w diagnostyce i różnicowaniu niektórych chorób i stanów.
CRP pozwala odróżnić zapalenie pęcherza od zapalenia miedniczek nerkowych, zapalenie oskrzeli od bakteryjnego zapalenia płuc i gruźlicy, wirusowe zapalenie opon mózgowych od bakteryjnego zapalenia opon mózgowych. Ponadto CRP jest jednym z lepszych wskaźników infekcji pooperacyjnych oraz infekcji okołoporodowych u noworodków. Czułość oznaczenia sięga 100 proc. w przypadku rozpoznawania zapalenia wyrostka robaczkowego, zakrzepicy żył głębokich i reumatoidalnego zapalenia stawów.
Wady oznaczenia CRP - kiedy samo CRP nie wystarcza
CRP, pomimo doskonałej użyteczności i wysokiej przydatności, ma kilka wad, które nie pozwalają polegać wyłącznie na nim w diagnostyce i leczeniu chorób przebiegających ze stanem zapalnym. Ze względu na niespecyficzny wzrost stężenia CRP w wielu chorobach i stanach nie można oprzeć całej diagnozy na tym parametrze. Inaczej rzecz ujmując - CRP nie pozwala na stwierdzenie ze 100-procentową pewnością, co dolega pacjentowi, pozwala "jedynie" potwierdzić, iż "coś mu dolega". Ponadto stężenie białka C-reaktywnego jest często stale podniesione w chorobach autoimmunologicznych i przewlekłych zapaleniach, zwykle jednak do niskich wartości. Zdarza się również, iż wysiłek fizyczny podnosi CRP, co może zafałszować obraz choroby, z którą zgłasza się pacjent.
Na szczęście, diagnoza zawsze opiera się na czymś więcej niż izolowanym parametrze z krwi. Lekarz przeprowadzi wywiad, zleci bądź wykona inne badania, np. obrazowe, przeprowadzi badanie w gabinecie i zleci inne badania krwi. W takiej sytuacji CRP stanowi bardzo dobry marker stanu zapalnego i jego przyczyn oraz jego rozległości w organizmie.
Jak przebiega badanie CRP? Jakie są wartości referencyjne ("normy") CRP?
CRP to badanie, do którego nie trzeba przystępować na czczo, natomiast jest to korzystne, ponieważ rano i na czczo organizm zwykle jest wypoczęty, co może dać bardziej wiarygodne wyniki. Krew pobierana jest z żyły łokciowej. Badanie może zlecić lekarz na NFZ, można je także wykonać prywatnie. Koszt to maksymalnie kilkanaście złotych.
CRP powinno się utrzymywać u osób zdrowych na poziomie 0-5 mg/l. Wynik >10 mg/l należy skonsultować z lekarzem.
Źródła:
Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna, PZWL, Warszawa 2023.
Dembińska - Kieć A., Naskalski J. W., Solnica B. (red.), Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Edra Urban & Partner, Wrocław 2022.
CZYTAJ TAKŻE:
Kiedy USG, kiedy tomograf, a kiedy rezonans? Różne wskazania do wykonania badań obrazowych
