Codzienność kobiet i matek – potrzeby, wyzwania, perspektywy

teamrodzina.pl 7 godzin temu

Choć coraz częściej mówi się o wspieraniu kobiet, to rzeczywistość wielu z nich wciąż daleka jest od równych szans. Macierzyństwo, wejście w dorosłość, łączenie pracy z opieką – to tylko niektóre z obszarów, w których kobiety doświadczają systemowych trudności i przeciążeń. Jak wygląda codzienność młodych kobiet i matek? Co pokazują najnowsze badania z Polski i Europy – i jakie działania są dziś naprawdę potrzebne?

Kobiety w centrum uwagi – czy już naprawdę wystarczy?

Wokół nas rośnie liczba inicjatyw wspierających kobiety – kampanii społecznych, nowych regulacji i programów. Coraz częściej jednak pojawiają się głosy, iż działania na rzecz kobiet są już zbędne, bo ich sytuacja znacząco się poprawiła. Tymczasem zarówno polskie, jak i zagraniczne badania pokazują coś zupełnie innego.

Młode kobiety – dorosłość pełna lęku i niepewności

Zacznijmy od najmłodszych kobiet, wchodzących dopiero w dorosłość. Raport „Stan Młodych 2025” przygotowany przez Fundację Ważne Sprawy, pokazuje, iż choć młodość postrzegana jest jako czas euforii i możliwości (odpowiednio 76% i 77% respondentów), to aż 70% młodych dorosłych określa ten okres również jako bardzo stresujący. Co więcej, młode kobiety znacznie częściej niż mężczyźni doświadczają niepewności (54% vs 44%) i lęku (37% vs 15%). Lęk to druga najczęściej wskazywana emocja przez kobiety – wśród mężczyzn dopiero piąta.

Dyskryminacja finansowa zaczyna się wcześnie

Dla młodych ludzi najważniejszym wyznacznikiem wejścia w dorosłość jest możliwość samodzielnego utrzymania się (56%). W tej kwestii kobiety od początku mają pod górkę. Luka płacowa w Polsce wynosi średnio 18–20% (dane Instytutu Badań Strukturalnych). Po zostaniu matką kobiety muszą liczyć się z obniżonym dochodem – zasiłek macierzyński pokrywa średnio tylko 81,5% wcześniejszych zarobków. To wpływa nie tylko na ich sytuację finansową, ale również na poczucie niezależności i stabilizacji w rodzinie. Kobiety często wspólnie z partnerem podejmują decyzję, iż ciężar opieki wezmą na siebie, a partner w większym stopniu zaangażuje się w finansowe zabezpieczenie rodziny, co ma swoje konsekwencje negatywne zarówno dla kobiety jak i jej partnera.

I chociaż podział prac opiekuńczych powoli się zmienia (odsetek ojców na urlopie rodzicielskim wzrósł z 1% w 2022 roku do 17% w 2024 roku), to wciąż dysproporcje pozostają. Potrzebujemy więcej mówić o równości rodzicielskiej i partnerstwie w rodzicielstwie. Takiej postawy od swoich partnerów oczekują coraz częściej kobiety, jednakże realizacja takiego partnerskiego modelu jest w rzeczywistości wyzwaniem, z powodu stereotypów płciowych odnośnie roli w rodzinie i systemowych ograniczeń. Zmiana tej sytuacji wymaga działań na różnych płaszczyznach. Można o tym przeczytać w raporcie fundacji Share the Care przygotowanym razem z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) „Mama i tata w domu i pracy. Równość rodzicielska w Polsce w szerszym kontekście społeczno-gospodarczym”.

Naukowcy coraz częściej używają pojęcia „kary za macierzyństwo” – oznacza ono spadek zarobków i spowolnienie kariery zawodowej po urodzeniu dziecka. Obciążenie opieką matek oraz łączenie jej z pracą zawodową skutkuje przeciążeniem i frustracją. Mężczyźni zaś pozbawienie są możliwości budowania więzi z dzieckiem, a bycie głównym żywicielem rodziny jest w dzisiejszych mało stabilnych czasach, dużym obciążeniem psychicznym.

Matki na granicy wyczerpania

Badanie „Dobrostan Polek 2025” ukazuje ogromne przeciążenie, jakiego doświadczają matki. Tylko 25% z nich znajduje regularnie czas na zadbanie o siebie. Aż 80% deklaruje, iż nie ma choćby chwili tylko dla siebie. Tylko 40% matek czuje, iż ma realny wpływ na swoje życie. Większość z nich funkcjonuje w trybie ciągłego „zarządzania kryzysem”, stawiając potrzeby dzieci i domowników ponad swoje własne.

Dla porównania – kobiety, które nie mają dzieci, znacznie częściej deklarują, iż żyją zgodnie z własnymi zasadami i rzadziej odczuwają tak wysoki poziom stresu. Skala stresu wśród matek osiąga średni poziom 4,2 w pięciopunktowej skali – wyraźnie wyższy niż u kobiet bezdzietnych.

Co mówią matki w całej Europie?

Zjawiska obserwowane w Polsce nie są odosobnione – podobne problemy dotykają matek w całej Europie. Z badania „State of Motherhood in Europe 2024”, przeprowadzonego w 11 krajach Unii Europejskiej, wyłania się jasny obraz: matki czują się przeciążone, niedoceniane i pozostawione same sobie.

Aż 67% ankietowanych matek przyznaje, iż codzienne obowiązki przekraczają ich możliwości fizyczne i psychiczne. To nie tylko nadmiar zadań, ale także ogromna presja społeczna, by być idealną matką, pracownicą i partnerką jednocześnie.

Połowa badanych kobiet doświadcza trudności związanych ze zdrowiem psychicznym – od chronicznego stresu, przez wypalenie rodzicielskie, po depresję i stany lękowe. Niestety, temat zdrowia psychicznego matek przez cały czas zbyt rzadko pojawia się w debacie publicznej.

Równie alarmujące jest to, iż 41% kobiet czuje, iż ich wysiłki nie są dostrzegane i odpowiednio doceniane przez społeczeństwo. Macierzyństwo bywa przedstawiane jako „naturalna rola”, co sprawia, iż realny wysiłek wkładany przez kobiety w wychowanie dzieci oraz dbanie o dom często pozostaje niewidzialny.

W odpowiedzi na te wyzwania Make Mathers Matter organizacja, która przeprowadziła badanie i opublikowała raport, wskazuje pięć obszarów, które wymagają natychmiastowej interwencji:

Wzmocnienie wsparcia dla zdrowia psychicznego matek
Promowanie miejsc pracy przyjaznych rodzicom
Uznanie i sprawiedliwy podział nieodpłatnej pracy opiekuńczej
Rozwój polityki urlopów rodzicielskich
Zapewnienie wysokiej jakości i dostępnej cenowo opieki nad dziećmi

Z danych GUS z końca 2024 roku wynika, iż niemal 6,9 mln dorosłych Polaków – w tym aż 3,7 mln kobiet – łączy obowiązki zawodowe z opieką nad dziećmi do 18. roku życia. Te dane nie pozostawiają wątpliwości – wsparcie dla rodziców, a zwłaszcza matek, w godzeniu pracy zawodowej z życiem rodzinnym jest dziś bardziej potrzebne niż kiedykolwiek.

Linki do cytowanych w artykule badań i raportów: