Co wiemy o styczniu?

Styczeń jest pierwszym miesiącem w roku, według kalendarza gregoriańskiego, i ma 31 dni. Jest miesiącem zimowym na półkuli północnej, a letnim na południowej. Jego nazwa, podobnie jak i pozostałych miesięcy (z wyjątkiem marca i maja), pochodzi od charakterystycznych cech, związanych z towarzyszącymi temu miesiącowi zjawiskami przyrodniczymi lub z rytmem wykonywanych w tym czasie prac na roli.

18 stycznia obchodzony jest Światowy Dzień Bałwana. Fot. Archiwum WEM

Nazwa miesiąca styczeń według Aleksandra Brücknera pochodzi od słowa „tyki”, które w tym czasie sporządzali gospodarze, żeby później służyły jako elementy do wieszania lnianego płótna albo chmielu. Dlatego często zamiast styczeń mówiono tyczeń. Był to także czas pozyskiwania tak zwanego drewna użytkowego. Niektórzy posługiwali się jeszcze wyrazem sieczeń wywodzącym się od siekania, czyli prowadzenia wyrębu w lasach dla celów gospodarczych. Niewykluczone zatem, iż obowiązująca dziś forma styczeń to modyfikacja słów sieczeń i tyczeń.

Według innej hipotezy określenie styczeń może się wywodzić od „styku” z uwagi na to, iż miesiąc ten występuje na przełomie roku. Niektórzy twierdzą, iż zaczęto tak mówić, gdyż wtedy „stykają się sobą stary i nowy rok”. Miałoby więc słowo styczeń bliski związek z czasownikiem stykać się.

Istnieje wreszcie wersja najmniej wiarygodna, a mianowicie taka, iż nazwę styczeń należy wiązać z czasownikiem stygnąć – w ten czas na dworze było tak zimno, iż wszystko błyskawicznie stygło.

W innych językach występują zupełnie inne określenia stycznia, mianowicie January (ang.), Janvier (fr.) czy Januar (niem.), wywodzące się od łacińskiego imienia Ianuariusa na cześć boga początku – Janusa. Dla wyjaśnienia: Janus to mityczny bóg z dwiema głowami, jedną patrzącą w przód, a drugą patrzącą w tył. W starożytnej religii i micie rzymskim Janus był bogiem początków, bram, czasu, drzwi, przejść i zakończeń. Zwykle przedstawia się go jako mającego dwie twarze, ponieważ patrzy w przyszłość i przeszłość.

Styczeń jest często postrzegany jako miesiąc dobrego startu, nowych możliwości oraz wielkich zmian, a dla innych jest miesiącem, w którym mamy najbardziej pechowy dzień w roku, tak zwany niebieski poniedziałek potocznie określany jako Blue Monday, przypadający w trzeci poniedziałek stycznia.

Historia Blue Monday sięga roku 2005. Wówczas Cliff Arnall, brytyjski psycholog i wykładowca Cardiff University, wymyślił wzór matematyczny, który stał się podstawą teorii Blue Monday. W 2018 roku okazało się jednak, iż brytyjski psycholog działał na zlecenie biura podróży Sky Travel. Biuro zdecydowało się zastosować strategię marketingową polegającą na wyznaczeniu najbardziej przygnębiającego dnia w roku, by właśnie w tym dniu zaoferować klientom sprzedaż egzotycznych wycieczek, które miałyby ich niejako pocieszyć.

Z drugiej strony może to i dobry pomysł na poprawę nastroju. Zimowy wyjazd na wycieczkę w ciepłe klimaty to doskonały sposób na naładowanie baterii na cały rok. Można uciec od niskich temperatur, braku słońca i krótkich dni. Styczniowe wyjazdy to doskonały pomysł dla osób szukających ciepła, przygody i dobrego humoru w promieniach słońca.

Kilka ważnych styczniowych dat:

• 2 stycznia 1839 roku Francuz Louis Daguerre zrobił pierwsze zdjęcie Księżyca.
• 7 stycznia w Kościele prawosławnym obchodzone jest Boże Narodzenie.
• 10 stycznia 1863 roku w Londynie otwarto pierwszą na świecie linię metra. Wagony ciągnęły lokomotywy parowe.
• 15 stycznia 2001 roku powstała Wikipedia.
• 18 stycznia jest dniem Kubusia Puchatka. Tego dnia w 1882 roku urodził się jego twórca – A. A. Milne.
• 20 stycznia 1986 roku obchodzono pierwsze święto Martina Luthera Kinga Jr. w USA
• 20 stycznia 1895 roku po raz pierwszy prześwietlono złamaną rękę promieniami rentgenowskimi.
• 30 stycznia 1648 roku Holandia uzyskała niepodległość od Świętego Cesarstwa Rzymskiego Narodu Niemieckiego.

Przysłowia i powiedzenia związane z miesiącem styczniem:

• Gdy w styczniu deszcz leje, robi złe nadzieje.
• Jeśli styczeń zachlapany, to lipiec zapłakany, a kiedy w styczniu lato, w lecie zima za to.
• Jeśli trawa w styczniu nie zmarznie, to w sierpniu się spali.
• Gdy styczeń burzliwy ze śniegiem, lato burzliwe z deszczami.
• Gdy styczeń najostrzejszy, tedy roczek najpłodniejszy.
• Jeśli styczeń mrozi, lipiec skwarem grozi.
• Styczeń mroźny i biały zwiastuje letnie upały.

Sylwia Wadach-Kloczkowska
Nauczycielka Szkoły Języka Polskiego im. św. Jana Pawła II w Bostonie

Bibliografia: