Nerwica jest zespołem zaburzeń lękowych i reakcją na ciężki stres, a zaburzenia te mogą przybierać postać psychiczną i somatyczną. Spektrum dolegliwości nerwicowych jest bardzo szerokie, a objawy mogą być rozmaite w zależności od rodzaju nerwicy oraz predyspozycji pacjenta. Czym jest nerwica, jakie są jej objawy i jak ją rozpoznać?
Nerwica – co kryje się pod tą nazwą?
Termin ten został wprowadzony do medycznej nomenklatury już pod koniec XVII wieku przez Williama Cullena, szkockiego lekarza, który używał go do opisu objawów o niezidentyfikowanym podłożu organicznym. Natomiast Zygmunt Freud opisywał nerwicę lękową jako chorobę psychiczną charakteryzującą się występowaniem bardzo silnego lęku. Współcześnie „nerwica” jest zbiorem wielu różnych zaburzeń, mimo iż nazwa ta jest w powszechnym użyciu, w diagnostyce używa się nazwy „zaburzenia lękowe”.
Nerwica a zaburzenia lękowe
Czy więc nerwica i zaburzenia lękowe to to samo? Przyjrzyjmy się bliżej tym zagadnieniom. Potocznie mówi się o nich „nerwica” – według klasyfikacji i w fachowej nomenklaturze są to zaburzenia lękowe lub zespół nerwicowy, obejmujący szerokie spektrum objawów. Zostały wyszczególnione w obowiązujących klasyfikacjach chorób ICD (International Classification of Disorders) oraz DSM (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders). W ciągu ostatnich 20 lat mocno zmieniła się wiedza na temat zaburzeń nerwicowych. Jak przedstawiają się według klasyfikacji DSM i ICD, czym są i co warto wiedzieć o ogólnym zespole lękowym? Czytaj dalej, aby poznać odpowiedź na te pytania, a także dowiedzieć się, jak opanować lęk w nerwicy.
Klasyfikacja chorób ICD-10 uwzględnia:
- zaburzenia lękowe w postaci fobii,
- reakcję na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne,
- zaburzenia dysocjacyjne,
- zaburzenia występujące pod postacią somatyczną,
- inne zaburzenia nerwicowe.
Nerwica – objawy. Na co zwracać uwagę?
Zaburzenia nerwicowe to silny lęk lub niepokój doświadczany na różne sposoby o charakterze przewlekłym, lub napadowym. Objawy nerwicy natury psychicznej to m.in.: strach, niepokój, zamartwianie się, czarnowidztwo, lękowe wyobrażenia, natręctwa, strach przed śmiercią itd.
Somatyczne objawy nerwicy są bardzo różne i zależne od osobniczych predyspozycji. Do najczęstszych zaliczamy: bóle głowy, bóle brzucha, kołatanie serca, napadowe częstoskurcze serca, tachykardię, wymioty, tachypnoe, hiperwentylację i wiele innych.
Somatyczne objawy nerwicy pogłębiają lęk psychiczny, a strach nasila objawy fizjologiczne. Jest to tzw. mechanizm sprzężenia zwrotnego w nerwicy, który powoduje ciągłe narastanie negatywnych symptomów. o ile nie zostanie przerwany, może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Objawy fizjologiczne w przebiegu nerwicy mają charakter odwracalny, co oznacza, iż w przypadku ustąpienia zaburzeń lękowych ustąpić powinny też bóle głowy, bóle w klatce piersiowej, kołatania serca itd. Jednakże w przypadku długo utrzymujących się, nasilonych lęków, zaburzenia somatyczne mogą mieć wpływ na rozwój realnych chorób, np. udaru mózgu, zawału serca, wrzodów żołądka.
Zaburzenia nerwicowe – rodzaje
W zależności od czynników wywołujących dolegliwości oraz od objawów zaburzenia nerwicowe dzielimy na rodzaje:
- nerwicę lękową charakteryzującą się odczuwaniem strachu przed określonymi sytuacjami, fobii społecznych i innych zaburzeń lękowych;
- nerwicę natręctw wiążącą się z występowaniem natrętnych myśli i przymusowych zachowań;
- nerwicę neurasteniczną charakteryzującą się rozdrażnieniem, nadwrażliwością na bodźce i nadmiernym zmęczeniem;
- nerwicę hipochondryczną, czyli zaburzenie polegające na ciągłym lęku o własne zdrowie.
- nerwicę depresyjną będącą połączeniem nerwicy i depresji.
Jak walczyć z nerwicą?
Jeśli zastanawiasz się, jak walczyć z nerwicą, to na początku musisz zdać sobie sprawę z tego, iż „walka” z nerwicą nie jest dobrą ścieżką i może prowadzić do pogłębienia problemów. Złożoność choroby, różnorodność czynników przyczyniających się do owych zaburzeń, a także trudność w opanowaniu reakcji nerwicowych sprawiają, iż leczenie nerwicy powinno być kompleksowe, obejmujące różne metody, w tym farmakoterapię i prowadzone pod kontrolą psychoterapeuty lub psychiatry, który wie, jak opanować nerwicę. o ile szukasz psychoterapeuty we Wrocławiu, koniecznie odwiedź Dolnośląskie Centrum Psychiatrii i psychoterapii SUPER-ego Wrocław ul. Gajowicka 164.
Leczenie nerwicy jest zależne od rodzaju objawów i ich źródła. Praca z pacjentem polega nie tylko na leczeniu objawów, ale przede wszystkim na dotarciu do przyczyn problemu i próbie ich wyeliminowania. Pomocne są: terapia poznawczo-behawioralna, nauka radzenia sobie ze stresem, farmakoterapia oraz inne pozostałe leczenia, o których decyduje osoba prowadząca.
Jak opanować nerwicę – metody uzupełniające
Oprócz pracy z psychologiem lub psychoterapeutą warto wprowadzić do codziennej rutyny medytację, relaksację, jogę lub inne sposoby redukcji stresu i napięcia. Wsparcie stanowią też preparaty ziołowe o działaniu kojącym w formie naparów, wyciągów lub olejków eterycznych. Jednakże wykazują one stosunkowo słabe działanie, więc nie są bezpośrednią alternatywą dla leczenia farmakologicznego. Mimo wszystko w łagodnych stanach nerwicowych zioła mogą pomóc. Należą do nich m.in.: liść melisy, korzeń kozłka, koszyczek rumianku, szyszki chmielu, ziele dziurawca.
Nie zapominajmy też o regularnej aktywności fizycznej oraz zbilansowanej diecie bogatej w składniki odżywcze, witaminy i minerały, ponieważ część zaburzeń nerwicowych wynika właśnie z ich niedoborów.
Zaburzenia lękowe – co to jest, objawy
Zaburzenia lękowe według ICD to szeroka grupa zaburzeń psychicznych, których jednym z objawów jest silne uczucie lęku bądź strachu. Uczucia te mogą wywoływać dolegliwości fizyczne, takie jak nerwobóle, przyspieszone bicie serca, pocenie się, drżenie i wiele innych. Zaburzenia często towarzyszą depresji, zaburzeniom osobowości, czy uzależnieniom. Przyczyn upatruje się w kombinacji czynników genetycznych i środowiskowych.
Większość postaci zaburzeń nerwicowych związana jest z podłożem biologicznym i daje się leczyć lub łagodzić z pomocą terapii farmakologicznej. Postępowanie powinno obejmować też zmianę stylu życia oraz psychoterapię, a bez odpowiedniego leczenia zaburzenia lękowe mogą się nasilać, a także mają tendencję do utrwalania się, co utrudnia późniejsze postępowanie. W SUPER-ego mamy wykwalifikowanych specjalistów, którzy na co dzień pomagają osobom z zaburzeniami lękowymi.
Tak, jak już zostało wspomniane, termin nerwica został wprowadzony do medycznego nazewnictwa już w XVII wieku, w tej chwili jednak jest pojęciem przestarzałym i nie używa się go w diagnostyce, ani w medycznej oraz psychologicznej nomenklaturze. Niemniej jednak wciąż pozostaje w powszechnym użyciu przez osoby niezwiązane z medycznym środowiskiem. Zaburzenia lękowe i nerwicowe należą do grupy najczęściej występujących schorzeń psychicznych i stanowią spore wyzwanie dla współczesnej psychologii i psychiatrii. Ze względu na różnorodność objawów oraz przyczyn terapia jest złożona i wieloetapowa. Do zaburzeń nerwicowych można zaliczyć m.in. zespół lęku uogólnionego, fobie, zaburzenia lękowe, napady paniki, ostre reakcje na stres, zaburzenia lękowe pourazowe i wiele innych. Szczególną ich odmianą, mogącą mieć bardzo ostry przebieg są ataki paniki, które mogą być wyczerpujące psychicznie i fizycznie. Ataki paniki powinny być leczone u specjalisty, a skuteczność odpowiednio dobranej terapii wynosi choćby 90%.
Zaburzenia lękowe – występowanie
Zaburzenia lękowe dotykają średnio 5-10% populacji, są częstsze u kobiet niż u mężczyzn i są powszechne zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Zaburzenia lękowe, głównie emocjonalne, dotyczą choćby 30% pacjentów zgłaszających się do ośrodków POZ. Niestety choćby 1/3 z tych zaburzeń pozostaje nierozpoznana. Ponad 10% pacjentów skarżących się na zaburzenia lękowe wykazuje manifestację somatyczną, a pacjenci z zaburzeniami lękowymi korzystają z pomocy medycznej choćby 7 razy częściej niż inni.
Zaburzenia lękowe wg DSM-5 i ICD-11
ICD-11 to jedenasta wersja Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych, obejmująca schorzenia i dolegliwości ze wszystkich obszarów medycyny, psychologii i psychiatrii, natomiast DSM-5 to piąta wersja klasyfikacji zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Zbiory te są co pewien czas aktualizowane i uzupełniane o nową wiedzę. Klasyfikacje DSM i ICD wydawane są przez różne instytucje. ICD jest klasyfikacją europejską, natomiast DSM amerykańską. Mimo tego obie są do siebie podobne.
Klasyfikacja ICD-11 w porównaniu do klasyfikacji ICD-10 wnosi kilka istotnych zmian, o ile chodzi o zaburzenia nerwicowe. Podstawowe kwestie nie uległy zmianom, głównymi różnicami są formuły kodowania jednostek chorobowych, a zaburzenia nerwicowe wg ICD-11 zostały podzielone na mniejsze części.
Zaburzenia nerwicowe dzielą się na dysocjacyjne, lękowe i somatoformiczne, z czego interesujące nas w tym kontekście zaburzenia lękowe to:
- Uogólnione zaburzenia lękowe
- Zespół lęku panicznego
- Agorafobia
- Specyficzne postacie fobii
- Fobia społeczna
- Lęk separacyjny
- Mutyzm wybiórczy
Leczenie i postępowanie z różnymi typami zaburzeń lękowych i nerwicowych może obejmować inne podejście. Klasyfikacje umożliwiają ujednolicenie i prawidłowe zakwalifikowanie poszczególnych objawów, co jest istotne ze względu na dobranie najlepszego sposobu postępowania. Z drugiej strony kwalifikacja pozostawia sporą swobodę, a koncepcja ogólnego zespołu nerwicowego jest pomocna w zrozumieniu znacznej grupy pacjentów z zaburzeniami nerwicowymi.
Choroby nerwicowe – podsumowanie
Jak widzisz, różnorodność objawów i przyczyn choroby nerwicowej sprawia, iż terapia staje się złożona i wieloetapowa. Nerwica lękowa często wymaga specjalistycznej pomocy, a z pewnością nie można bagatelizować także tego, jakie nerwica ma objawy. Klasyfikacje DSM-5 i ICD-11 dostarczają narzędzi do zrozumienia i zakwalifikowania różnych chorób nerwicowych, choć termin „nerwica” jest w tej chwili przestarzały i nie stosuje się go w diagnostyce medycznej. Wszystko to przypomina o znaczeniu wiedzy i umiejętności w zakresie diagnozy i terapii, które są niezbędne w kompleksowym postępowaniu z chorobami nerwicowymi. Posiadanie informacji na temat tego, czym są choroby nerwicowe, znacznie ułatwia komunikację z psychiatrą, czy psychologiem. Pacjenci, którzy rozumieją terminologię i mechanizmy chorób nerwicowych, mogą lepiej uczestniczyć w procesie terapeutycznym i skuteczniej współpracować ze specjalistą.
Bibliografia:
- Janusz Heitzman, Bartosz Łoza, Wojciech Kosmowski, Klasyfikacja zaburzeń psychicznych
– koncepcyjne założenia ICD-11, Psychiatria Polska Aktualności, 6/2011 s.941-950;
- Andrzej Kokoszka, Hubert Krótkiewicz, Agata Rosati, Stanisław Oziemski, Krzysztof Staniszewski, Jacek Sochacki, Ogólny zespół nerwicowy — koncepcja i jej zastosowanie w praktyce klinicznej, Psychiatria w Praktyce Ogólnolekarskiej 2005, tom 5, nr 4, s.153-157;
- Janusz Heitzman, Klasyfikacja ICD-11: Szanse i zagrożenia, podyplomie.pl 03.2014, (dostęp: 04.06.2021);
