Choroba sieroca – co to jest

Choroba sieroca to termin, który opisuje wpływ trudnych doświadczeń z najwcześniejszych lat życia na zdrowie psychiczne i społeczne danego człowieka. To rozległe pojęcie, niegdyś kojarzone jedynie z dziećmi, które musiały przez długi czas przebywać w szpitalach, pozbawione opieki rodziców, którym w dawnych czasach nie wolno było przebywać z dzieckiem na oddziale poza określonymi dniami i godzinami odwiedzin. Stąd inna nazwa choroby sierocej – hospitalizm. Pojęcie to jest jednak szersze i obejmuje nie tylko dzieci w szpitalach, ale też dzieci, które są zaniedbywane przez rodziców już na bardzo wczesnym etapie rozwoju.

Choroba sieroca jest wyzwaniem zarówno dla pacjentów, jak i lekarzy, psychologów i psychoterapeutów, ponieważ niesie ze sobą różnorodne konsekwencje, które manifestują się w różnych sferach życia. Od trudności w budowaniu zdrowych relacji po problemy z radzeniem sobie ze stresem, każdy aspekt życia osoby dotkniętej chorobą sierocą wymaga szczególnego zrozumienia i wsparcia.

W przypadku choroby sierocej ważne jest nie tylko diagnozowanie, ale także skuteczne leczenie i wspieranie chorego w procesie zdrowienia. Zrozumienie tej skomplikowanej problematyki wymaga interdyscyplinarnej perspektywy, która uwzględnia aspekty psychologiczne, socjologiczne i medyczne. Dążenie do bardziej spersonalizowanego podejścia oraz rozwijanie skutecznych strategii prewencyjnych stają się priorytetem w staraniach o poprawę zdrowia psychicznego osób dotkniętych chorobą sierocą.

Czym jest choroba sieroca?

Choroba sieroca to termin używany w odniesieniu do stanu psychospołecznego, w którym dziecko doświadcza negatywnych skutków zaniedbań emocjonalnych i fizycznych. To zjawisko może wpływać na rozwój emocjonalny, społeczny i psychiczny dziecka, pozostawiając trwałe ślady w jego życiu.

W przypadku zaniedbanych dzieci, brak odpowiedniej opieki, miłości, wsparcia i nadzoru może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, w tym właśnie do rozwoju choroby sierocej. Nazwą choroba nawiązuje do dzieci porzuconych i pozbawionych rodziców, ale wcale nie dotyczy wyłącznie sierot, ale też dzieci, które mają rodziców, choć takich, którzy nie są w stanie spełniać należycie obowiązków rodzicielskich, a więc szczególnie narażone na wystąpienie choroby sierocej mogą być dzieci z rodzin dysfunkcyjnych.

Choroba sieroca obejmuje nie tylko aspekty fizyczne, ale również emocjonalne i społeczne, tworząc kompleksowy obraz skutków zaniedbań. Względy psychologiczne i społeczne mogą obejmować trudności w nawiązywaniu zdrowych relacji interpersonalnych, problemy z samopoczuciem i tożsamością, a także ryzyko wystąpienia różnych zaburzeń psychicznych w późniejszym życiu.

Podejście do leczenia i rehabilitacji zaniedbanych dzieci zwykle obejmuje kompleksowe wsparcie psychologiczne, terapię rodziną i inne środki mające na celu przywrócenie równowagi w życiu dziecka.

Choroba sieroca – czynniki ryzyka i przyczyny

Choroba sieroca jest złożonym zjawiskiem, którego powstawanie związane jest z różnorodnymi czynnikami ryzyka i przyczynami. W zrozumieniu tego problemu istotne jest spojrzenie na szeroki kontekst społeczny, psychologiczny i środowiskowy, który wpływa na zdolność rodziców do zapewnienia odpowiedniej opieki i wsparcia dla swoich dzieci. Istnieją pewne czynniki ryzyka i przyczyny, które mogą doprowadzić do rozwoju choroby sierocej. Jakie?

• Niska stopa życiowa – rodziny o niskim statusie ekonomicznym często borykają się z trudnościami finansowymi, co może prowadzić do ograniczonego dostępu do zasobów, takich jak opieka zdrowotna, edukacja i adekwatne warunki mieszkaniowe. Brak tych elementów może wpływać na zdolność rodziców do zapewnienia kompleksowej opieki dziecku.
• Problemy zdrowotne rodziców – choroby fizyczne, psychiczne lub uzależnienia rodziców mogą znacznie wpłynąć na ich zdolność do sprawowania odpowiedniej opieki nad dziećmi. Problemy zdrowotne rodziców mogą więc prowadzić do zaniedbań i braku uwagi w stosunku do potrzeb dzieci.
• Przemoc domowa i niebezpieczne środowisko – dzieci w rodzinach dotkniętych przemocą domową lub wychowujące się w niebezpiecznym otoczeniu mają podwyższone ryzyko doświadczania zaniedbań. Stres i niepewność związane z takimi warunkami mogą wpływać na zdolność rodziców do skutecznego sprawowania opieki.
• Brak wsparcia społecznego – izolacja społeczna rodziny, brak wsparcia ze strony społeczności lokalnej lub rodziny może sprawić, iż rodzice czują się bezradni i zniechęceni, co wpływa na jakość opieki nad dziećmi.
• Uzależnienia – uzależnienia od substancji chemicznych, takie jak alkohol czy narkotyki, mogą wpływać na zdolność rodziców do podejmowania odpowiedzialnych decyzji i zapewniania bezpiecznego środowiska dla dzieci.
• Brak umiejętności wychowawczych – rodzice, którzy nie posiadają wystarczających umiejętności wychowawczych, mogą mieć trudności w zaspokajaniu potrzeb emocjonalnych i fizycznych swoich dzieci.
• Historia zaniedbań w okresie własnego dzieciństwa – osoby, które doświadczyły zaniedbań w okresie własnego dzieciństwa, mogą mieć trudności w nawiązywaniu zdrowych relacji z własnymi dziećmi.
• Depresja i inne zaburzenia psychiczne – depresja i inne zaburzenia psychiczne u rodziców mogą wpływać na ich zdolność do odpowiedniego reagowania na potrzeby emocjonalne i fizyczne dzieci.
• Brak edukacji – rodzice bez odpowiedniej wiedzy na temat rozwoju dziecka, technik wychowawczych i zdrowego stylu życia mogą nieświadomie przyczyniać się do zaniedbań.
• Problemy w związku – konflikty między rodzicami, rozwody czy trudności w relacji między partnerami mogą negatywnie wpływać na atmosferę domową i zdolność do zapewnienia stabilności dzieciom.

W zrozumieniu choroby sierocej istotne jest spojrzenie na te czynniki w kontekście współzależności oraz konieczności interwencji społecznej, edukacyjnej i psychologicznej w celu skutecznej prewencji i wsparcia dla rodzin dotkniętych tym problemem. Wdrażanie kompleksowych programów wsparcia społecznego i edukacyjnego może odegrać główną rolę w łagodzeniu skutków choroby sierocej oraz promowaniu zdrowego rozwoju dzieci.

Choroba sieroca – objawy

Choroba sieroca manifestuje się różnorodnymi objawami, które odzwierciedlają kompleksowy wpływ braku troski i wsparcia na rozwój dziecka. Te symptomy nie tylko obejmują aspekty psychiczne, ale również społeczne i fizyczne. W zrozumieniu tych objawów istotne jest spojrzenie na całość doświadczenia dziecka, uwzględniając różne sfery życia, w których negatywne skutki zaniedbań mogą się przejawiać. Złożoność choroby sprawia, iż ma ona ogromny wpływ na życie danej osoby, nie tylko w okresie dzieciństwa, ale też w dorosłości. Chorobę sierocą można podzielić na trzy fazy. Fazę protestu, rozpaczy i wycofania.

Faza protestu

Pierwsza faza choroby sierocej to faza protestu, która stanowi ten bardzo istotny okres, w którym dziecko manifestuje swoje potrzeby emocjonalne, walcząc o uwagę i troskę opiekunów.

W fazie protestu dziecko przez cały czas kieruje swoją nadzieję na odwzajemnienie uczuć, które żywi do swoich opiekunów. Intensywnie manifestuje swoje potrzeby poprzez płacz, krzyki i inne ekspresywne zachowania mające na celu zwrócenie uwagi na siebie. Dziecko w tej fazie wydaje się być zdeterminowane do uzyskania brakującego poczuciabezpieczeństwa, akceptacji i miłości.

Objawy w Fazie Protestu

• Płacz i krzyk – dziecko wyraża swoje emocje poprzez intensywne płacz i krzyki, co stanowi formę komunikacji z otoczeniem. To próba zwrócenia uwagi na swoje potrzeby.
• Zachowania agresywne – w miarę upływu czasu, dziecko może wykazywać skłonność do zachowań agresywnych. Agresja staje się mechanizmem, za pomocą którego próbuje przyciągnąć uwagę otoczenia. Takie zachowania stają się dla niego narzędziem komunikacji z otoczeniem, próbą przyciągnięcia uwagi oraz uzyskania reakcji od opiekunów. To również sposób na wyrażenie frustracji i bezsilności związanej z brakiem odpowiedniej troski.
• Problemy ze snem – dziecko z chorobą sierocą w fazie protestu może doświadczać trudności ze snem. Lęki, niepewność i potrzeba bezpieczeństwa mogą prowadzić do zaburzeń snu.
• Trudności z jedzeniem – problemy związane z przyjmowaniem pożywienia to kolejny objaw tej fazy. Dziecko może odmawiać jedzenia, co może być rezultatem braku bezpieczeństwa i pewności co do zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb.

W zrozumieniu choroby sierocej istotne jest spojrzenie na tę fazę jako na wyraz głębokiego niezaspokojenia emocjonalnego dziecka. Wsparcie psychologiczne, terapia rodzinna oraz budowanie bezpiecznego środowiska są najważniejsze dla łagodzenia objawów fazy protestu i rozwoju zdrowych mechanizmów radzenia sobie z emocjami. Dążenie do zrozumienia potrzeb dziecka oraz odpowiednie reagowanie na sygnały, jakie wysyła, stanowi fundamentem skutecznego wsparcia w tej trudnej fazie choroby sierocej.

Faza rozpaczy

Faza rozpaczy stanowi kolejny etap w przebiegu choroby sierocej, w którym dziecko, pomimo wcześniejszych prób zwrócenia uwagi, zaczyna doświadczać trudnych emocji związanych z brakiem pełnej akceptacji i zrozumienia. Ta faza charakteryzuje się głębokim smutkiem, poczuciem opuszczenia oraz szukaniem stabilności emocjonalnej.

W fazie rozpaczy dziecko, nie uzyskawszy pełnej satysfakcji w poprzednich próbach zwrócenia na siebie uwagi, zaczyna doświadczać uczucia opuszczenia i odrzucenia. Szukając stabilności emocjonalnej, kieruje swoje wysiłki na poszukiwanie pełnej akceptacji i zrozumienia ze strony otoczenia.

Objawy w Fazie Rozpaczy

• Głęboki smutek – dziecko w fazie rozpaczy wykazuje głęboki smutek, który może się objawiać płaczem, przygnębieniem oraz wycofaniem społecznym. To wyraz uczucia straty i braku pełnego zrozumienia ze strony opiekunów.
• Poczucie odrzucenia – zaniedbania wcześniej doświadczone mogą prowadzić do głębokiego poczucia odrzucenia. Dziecko może unika interakcji społecznych, mieć silną obawę przed zaangażowaniem emocjonalnym oraz trudności w nawiązywaniu zdrowych więzi.
• Utrata nadziei – w tej fazie dziecko może doświadczać utraty nadziei na uzyskanie pełnej akceptacji i zrozumienia ze strony otoczenia. Może to prowadzić do uczucia beznadziejności i trudności z zaufaniem innym ludziom.
• Nastroje depresyjne – faza rozpaczy często wiąże się z depresyjnymi nastrojami. Dziecko może być podatne na uczucie przygnębienia, apatii oraz utraty zainteresowania otaczającym światem.
• Trudności w budowaniu zdrowych relacji – zaniedbania wpływają na zdolność dziecka do budowania zdrowych relacji z innymi ludźmi. Trudności z zaufaniem i otwieraniem się na innych mogą być coraz wyraźniejsze w tej fazie choroby sierocej.

W fazie rozpaczy niezwykle istotne jest zapewnienie dziecku wsparcia psychologicznego oraz terapii, która pozwoli mu przetworzyć trudne emocje i zrozumieć swoje potrzeby. Terapeuci zajmujący się chorobą sierocą skupiają się na budowaniu zaufania, przywracaniu poczucia bezpieczeństwa oraz pomaganiu dziecku w konstruktywnym radzeniu sobie z uczuciem straty i odrzucenia. Wsparcie rodziny oraz psychoterapia mogą być skutecznymi narzędziami w procesie przezwyciężania fazy rozpaczy i kształtowania zdrowszych mechanizmów radzenia sobie z trudnymi doświadczeniami.

Faza wycofania

Faza wycofania w kontekście choroby sierocej stanowi trzeci etap, w którym dziecko reaguje na wcześniejsze zaniedbania i niepowodzenia w budowaniu zdrowych relacji. W tej fazie obserwuje się tendencję do odrętwienia emocjonalnego, unikania bliskości społecznej oraz ograniczenia wyrażania uczuć. To mechanizm obronny, który ma na celu zminimalizowanie doświadczanego bólu i utraty nadziei na zdobycie bezpieczeństwa emocjonalnego.

Objawy w Fazie Wycofania

• Unikanie społecznej bliskości – dziecko w fazie wycofania może wykazywać wyraźne unikanie bliskości społecznej. Unika kontaktu wzrokowego, odsuwa się też jednocześnie od intymnych relacji z innymi ludźmi, bo nie jest w stanie ich nawiązywać.
• Brak reakcji na bodźce społeczne – odrętwienie emocjonalne może prowadzić do braku reakcji na bodźce społeczne. Dziecko może wydawać się obojętne na otaczające je wydarzenia i ludzi. Wychodzi bowiem z przekonania, iż żadne zainteresowanie mu się nie należy – takie wnioski wysnuło przy przechodzeniu wcześniejszych faz, więc nie jest zainteresowane tym, co się dzieje dookoła.
• Ograniczony sposób na wyrażanie uczuć – w tej fazie dziecko ogranicza wyrażanie swoich uczuć. Może być mu bardzo trudno otwarcie mówić o swoich emocjach, może też nie być w stanie reagować na pozytywne sygnały ze strony innych.
• Trudności w nawiązywaniu relacji – faza wycofania wpływa na zdolność dziecka do nawiązywania zdrowych relacji z innymi ludźmi.
• Brak wyrażania emocji – dziecko może nie być w stanie wyrażać swoich emocji choćby w sytuacjach, w których silne emocje nie byłyby niczym dziwnym.

Faza wycofania wymaga skomplikowanych działań terapeutycznych, skupionych na odbudowie poczucia bezpieczeństwa i zaufania. Terapeuci pracują nad przywróceniem zdolności dziecka do wyrażania emocji, otwierania się na innych i nawiązywania zdrowych relacji społecznych. Terapia indywidualna oraz wsparcie rodziny odgrywają istotną rolę w procesie rehabilitacji i przezwyciężania fazy wycofania. Praca nad wzmacnianiem samooceny i umiejętności społecznych staje się fundamentem, na którym buduje się zdolność dziecka do funkcjonowania w społeczeństwie pomimo trudnych doświadczeń choroby sierocej.

Choroba sieroca – problem nie tylko dzieci!

Choroba sieroca, często kojarzona z negatywnymi doświadczeniami dziecięcymi, ma wpływ nie tylko na ludzi w okresie dzieciństwa. Nie tylko dzieci są narażone na konsekwencje tego rodzaju zaniedbań. Dorośli, którzy doświadczyli choroby sierocej w młodym wieku, często zmagają się z trudnościami emocjonalnymi i psychologicznymi, które mogą wpływać na całe ich życie dorosłe.

Osoby dorosłe, które doświadczyły choroby sierocej, mogą mieć trudności w nawiązywaniu i utrzymaniu zdrowych relacji z innymi ludźmi. Zaniedbania emocjonalne w dzieciństwie często prowadzą do trudności w zaufaniu i otwieraniu się na innych.

Traumatyczne doświadczenia z dzieciństwa mogą predysponować dorosłych do zaburzeń psychicznych, takich jak depresja, lęki czy zaburzenia osobowości. Te trudności psychiczne mogą znacznie wpływać na jakość życia dorosłych dotkniętych chorobą sierocą.

Brak wsparcia emocjonalnego w dzieciństwie często skutkuje niskim poczuciem własnej wartości u dorosłych. Osoby te mogą borykać się z problemami z samoakceptacją i pewnością siebie.

Osoby, które doświadczyły choroby sierocej, mogą mieć ograniczone umiejętności radzenia sobie ze stresem. W wyniku tego mogą być bardziej podatne na problemy zdrowotne związane ze stresem oraz trudnościami w utrzymaniu równowagi emocjonalnej.

Dorośli, którzy doświadczyli choroby sierocej, mogą mieć trudności w byciu rodzicami. Brak wzorców zdrowego rodzicielstwa z dzieciństwa może utrudniać budowanie zdrowych relacji z własnymi dziećmi.

Istnieje ryzyko, iż osoby dorosłe, które doświadczyły choroby sierocej, przeniosą wzorce zaniedbań na swoje dzieci. Bez odpowiedniego wsparcia i interwencji, ten cykl trudności może się powtarzać przez pokolenia.

Konsekwencje choroby sierocej mogą wpływać również na sukcesy zawodowe i edukacyjne dorosłych. Trudności w radzeniu sobie z emocjonalnymi wyzwaniami mogą stanowić barierę dla rozwoju kariery zawodowej.

Dorośli dotknięci chorobą sierocą potrzebują wsparcia, zrozumienia i często profesjonalnej pomocy psychologicznej. Terapia indywidualna, grupowa oraz wsparcie społeczne mogą pomóc w radzeniu sobie z traumą z dzieciństwa i rozwijaniu zdrowszych mechanizmów radzenia sobie w życiu dorosłym.

Wpływ choroby sierocej na dorosłe życie podkreśla potrzebę skutecznych programów prewencyjnych, edukacyjnych oraz społecznych, które nie tylko pomogą dzieciom w trudnych sytuacjach, ale także oferują wsparcie i zrozumienie dla osób dorosłych, które przeżyły te trudne doświadczenia w przeszłości. Wspólne wysiłki społeczeństwa, aby zrozumieć i przeciwdziałać chorobie sierocej, są ważne dla stworzenia bardziej wspierającego i zdrowszego środowiska dla wszystkich.

Jak pomóc dziecku z chorobą sierocą?

Choroba sieroca, wynikająca z zaniedbań emocjonalnych i fizycznych w dzieciństwie, wymaga szczególnej i wrażliwej opieki. Pomoc dziecku z chorobą sierocą nie tylko obejmuje zaspokajanie podstawowych potrzeb fizycznych, ale przede wszystkim odbudowę poczucia bezpieczeństwa, zaufania oraz wsparcie w procesie emocjonalnego uzdrawiania. Co jest istotne w procesie terapii?

Pierwszym krokiem w pomocy dziecku z chorobą sierocą jest stworzenie bezpiecznego otoczenia. Dziecko musi czuć się chronione i bezpieczne. Obejmuje to zarówno fizyczne aspekty, jak i zapewnienie stabilności emocjonalnej.

Upewnij się, iż miejsce, w którym przebywa dziecko, jest czyste, bezpieczne i sprzyjające jego rozwojowi. Utrzymuj stałą rutynę dnia codziennego, by dziecko mogło przewidywać, co się wydarzy. To pomaga w zbudowaniu poczucia bezpieczeństwa.

Dziecko z chorobą sierocą może mieć trudności w nawiązywaniu relacji. Budowanie zdrowych więzi jest bardzo ważne w procesie leczenia. Wysłuchaj dziecka, okazuj empatię i zrozumienie dla jego uczuć. Pozwól mu wyrazić swoje emocje bez obawy przed karą. Znalezienie stałych, stabilnych opiekunów jest niezwykle istotne. Dziecko potrzebuje osób, które dostarczą mu wsparcia i będą gotowe na długotrwałą troskę.

Profesjonalne wsparcie psychologiczne może być równie ważne w procesie leczenia choroby sierocej. Skorzystaj z terapii, aby dziecko mogło wyrazić swoje emocje, zrozumieć traumę i pracować nad jej przetworzeniem. Włącz też rodzinę do procesu leczenia. Terapia rodzinna może pomóc w budowaniu zdrowych relacji i zrozumieniu potrzeb dziecka.

Pomoc dziecku z chorobą sierocą obejmuje także rozwijanie jego umiejętności społecznych i edukacyjnych. Upewnij się więc, iż dziecko ma dostęp do edukacji. Zainwestuj w jego rozwój, wspierając w nauce i rozwijając umiejętności. Zapewnij też dziecku czas na relaks i rozwijanie zainteresowań poprzez różnorodne zajęcia rekreacyjne.

Tworzenie pozytywnych doświadczeń ma również ogromne znaczeniew procesie zdrowienia. Angażuj się w wspólne aktywności, które sprawiają euforia dziecku. To mogą być gry planszowe, spacery czy wspólne gotowanie. Wspieraj pasje dziecka. To może być sztuka, muzyka, sport czy cokolwiek, co wprawia je w dobry nastrój. jeżeli dziecko nie wie, co to takiego, wspieraj go w poszukiwaniach pasji.

Ostatnim, ale równie ważnym elementem jest kontynuacja długoterminowej opieki. Monitoruj stan zdrowia emocjonalnego dziecka i reaguj na wszelkie sygnały potrzeby dodatkowego wsparcia. Współpracuj też z profesjonalistami – lekarzami, psychologami, psychoterapeutami czy nauczycielami, żeby zapewniać dziecku kompleksową opiekę.

Pomoc dziecku z chorobą sierocą to proces wymagający czasu, cierpliwości i zaangażowania. Znaczenie ma utrzymanie stałej i wszechstronnej opieki, która obejmuje zarówno aspekty fizyczne, jak i psychospołeczne. Dziecko potrzebuje nie tylko podstawowej opieki, ale przede wszystkim zrozumienia, empatii i wsparcia w procesie zdrowienia z traumy.

Dorosły z przebytą chorobą sierocą – co można zrobić? Jak pomóc?

Psychoterapia odgrywa ogromną rolę w procesie pomocy dla dorosłych, którzy doświadczyli choroby sierocej w dzieciństwie. Jest to profesjonalne podejście terapeutyczne, które skupia się na zrozumieniu, przetwarzaniu i integrowaniu trudnych doświadczeń z przeszłości. Psychoterapia dla dorosłych z przebytą chorobą sierocą ma na celu odbudowę psychiczną, rozwijanie zdrowych mechanizmów radzenia sobie oraz wspieranie ogólnego dobrostanu emocjonalnego. Wśród różnych podejść psychoterapeutycznych stosowanych w takim przypadku można wymienić:

• Psychoterapia Poznawczo-Behawioralna – koncentruje się na identyfikowaniu i modyfikowaniu negatywnych wzorców myślowych i zachowań. Terapeuta pomaga pacjentowi zrozumieć wpływ myśli na emocje i zachowania, a pacjent przy jego wsparciu może pracować nad zmianą szkodliwych wzorców.
• Psychoterapia Dialektyczno-Behawioralna – skupia się na zarządzaniu trudnymi emocjami i rozwijaniu umiejętności radzenia sobie w sytuacjach kryzysowych. Terapeuta wspomaga identyfikację oraz radzenie sobie z intensywnymi emocjami, jednocześnie pomagając z rozwijaniem umiejętności interpersonalnych.
• Psychoterapia Psychodynamiczna – ten rodzaj psychoterapii z kolei ma na celu przetwarzanie traumy, identyfikację mechanizmów obronnych i rozwijanie głębszego zrozumienia samego siebie. Skoncentrowana na analizie relacji interpersonalnych i doświadczeń emocjonalnych.
• Psychoterapia Integracyjna – ta forma psychoterapii łączy różne podejścia terapeutyczne, dostosowując się do indywidualnych potrzeb pacjenta. Terapeuta stosuje elementy różnych teorii, tworząc spersonalizowany plan terapeutyczny.

Korzyści z psychoterapii dla dorosłych z przebytą chorobą sierocą obejmują przetwarzanie traumy, rozwijanie umiejętności radzenia sobie, budowanie samoświadomości, uczenie zdrowych wzorców relacyjnych i redukcję objawów zaburzeń psychicznych. kooperacja z psychoterapeutą wymaga otwartości, regularności sesji, budowania zaufania oraz gotowości do konfrontacji z wyzwaniami i wprowadzania zmian. To proces, który, dostosowany do indywidualnych potrzeb pacjenta, może przyczynić się do odbudowy życia emocjonalnego i społecznego, wprowadzając pozytywne zmiany w codziennym funkcjonowaniu.