Choroba Baastrupa, znana również jako zespół Baastrupa lub „kissing spine”, to schorzenie kręgosłupa, które może powodować znaczny dyskomfort i ból. Dotyka głównie odcinka lędźwiowego kręgosłupa, gdzie dochodzi do nieprawidłowego kontaktu między wyrostkami kolczystymi sąsiadujących kręgów. Choć nie zagraża życiu, może znacząco obniżać jego jakość. Przyjrzyjmy się bliżej temu schorzeniu, jego przyczynom, objawom oraz możliwościom leczenia.
Czym jest choroba Baastrupa?
Choroba Baastrupa to schorzenie, w którym dochodzi do patologicznego kontaktu między wyrostkami kolczystymi sąsiednich kręgów, najczęściej w odcinku lędźwiowym kręgosłupa. Nazwa pochodzi od duńskiego radiologa Christiana Baastrupa, który jako pierwszy opisał to schorzenie w 1933 roku.
Choroba Baastrupa (kissing spine) to stan, w którym wyrostki kolczyste sąsiadujących kręgów ocierają się o siebie lub stykają, powodując przewlekły ból i stan zapalny.
Schorzenie rozwija się najczęściej w wyniku zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa, prowadzących do zmniejszenia przestrzeni międzykręgowej. W konsekwencji wyrostki kolczyste zbliżają się do siebie, co prowadzi do ich kontaktu, tarcia i rozwoju stanu zapalnego. Z biegiem czasu, w miejscach kontaktu może dojść do sklerotyzacji (stwardnienia) kości oraz tworzenia się osteofitów (narośli kostnych), co jeszcze bardziej nasila dolegliwości.
Przyczyny choroby Baastrupa
Choć dokładna etiologia choroby Baastrupa nie jest w pełni poznana, możemy wyróżnić kilka istotnych czynników przyczyniających się do jej rozwoju:
- Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa – naturalne procesy starzenia prowadzą do zmniejszenia wysokości krążków międzykręgowych, zbliżając wyrostki kolczyste
- Hiperlordoza lędźwiowa – nadmierne wygięcie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym sprzyja kontaktowi wyrostków
- Czynniki genetyczne – anatomicznie dłuższe wyrostki kolczyste u niektórych osób zwiększają ryzyko ich kontaktu
- Urazy kręgosłupa – przyspieszają zmiany zwyrodnieniowe i mogą inicjować rozwój choroby
- Nadwaga i otyłość – dodatkowe obciążenie kręgosłupa przyspiesza procesy zwyrodnieniowe
- Praca fizyczna – szczególnie związana z częstym schylaniem się lub dźwiganiem ciężarów
Choroba Baastrupa występuje częściej u osób po 50. roku życia, jednak może dotknąć również młodszych pacjentów, zwłaszcza tych narażonych na znaczne obciążenia kręgosłupa, jak sportowcy czy osoby wykonujące ciężką pracę fizyczną.
Objawy choroby Baastrupa
Symptomy choroby Baastrupa mogą być różnorodne, a ich nasilenie zależy od stopnia zaawansowania schorzenia. Do najczęstszych objawów należą:
- Ból w odcinku lędźwiowym kręgosłupa – zwykle zlokalizowany centralnie, nasilający się podczas prostowania kręgosłupa (odchylania tułowia do tyłu)
- Tkliwość przy dotyku wyrostków kolczystych – charakterystyczna bolesność przy uciskaniu określonych punktów kręgosłupa
- Ograniczenie ruchomości kręgosłupa – szczególnie podczas wyprostu (odchylania do tyłu)
- Ból promieniujący do pośladków – rzadziej do nóg
- Nasilenie dolegliwości po długotrwałym staniu lub chodzeniu – pozycje zwiększające lordozę lędźwiową
- Zmniejszenie dolegliwości w pozycji siedzącej z lekko zgiętym tułowiem – zgięcie kręgosłupa oddala od siebie wyrostki kolczyste, przynosząc ulgę
Warto podkreślić, iż objawy choroby Baastrupa mogą przypominać inne schorzenia kręgosłupa, takie jak dyskopatia czy rwa kulszowa. Dlatego adekwatna diagnostyka jest kluczowa dla skutecznego leczenia i uniknięcia niepotrzebnych procedur medycznych.
Diagnostyka choroby Baastrupa
Rozpoznanie choroby Baastrupa wymaga dokładnego badania klinicznego oraz odpowiednich badań obrazowych. Proces diagnostyczny obejmuje:
Badanie fizykalne
Lekarz ortopeda lub neurolog przeprowadza szczegółowe badanie, które obejmuje:
– Ocenę postawy ciała i ruchomości kręgosłupa
– Badanie palpacyjne (dotykowe) wyrostków kolczystych, które często wywołuje charakterystyczny ból
– Testy prowokacyjne, np. test Jackson-Baastrupa polegający na odchyleniu tułowia do tyłu, co może wywołać typowy dla tego schorzenia ból
Badania obrazowe
Do potwierdzenia diagnozy wykorzystuje się:
– Zdjęcie rentgenowskie kręgosłupa – ukazuje zbliżenie wyrostków kolczystych, sklerotyzację ich powierzchni oraz ewentualne osteofity
– Tomografia komputerowa (TK) – dostarcza precyzyjnych informacji o strukturze kostnej i stopniu zmian zwyrodnieniowych
– Rezonans magnetyczny (MRI) – pozwala ocenić stan tkanek miękkich, w tym obecność stanu zapalnego wokół wyrostków kolczystych i ewentualne współistniejące schorzenia
– Scyntygrafia kości – rzadziej stosowana, może wykazać zwiększoną aktywność metaboliczną w miejscach kontaktu wyrostków
Charakterystycznym objawem radiologicznym choroby Baastrupa jest przerost i sklerotyzacja sąsiadujących powierzchni wyrostków kolczystych, czasem z obecnością torbieli podchrzęstnych. Te zmiany są najważniejsze dla postawienia adekwatnej diagnozy i odróżnienia od innych schorzeń kręgosłupa.
Leczenie choroby Baastrupa
Terapia choroby Baastrupa jest zwykle wielokierunkowa i dostosowana do nasilenia objawów oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. Głównym celem jest zmniejszenie bólu i poprawa funkcji kręgosłupa. Leczenie obejmuje:
Leczenie zachowawcze
– Farmakoterapia – niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) zmniejszają stan zapalny i ból; w niektórych przypadkach stosuje się leki przeciwbólowe lub miejscowe iniekcje sterydowe
– Fizjoterapia – kluczowa część leczenia, ukierunkowana na wzmocnienie mięśni brzucha i grzbietu, poprawę postawy ciała i odciążenie kręgosłupa
– Terapia manualna – specjalistyczne techniki mobilizacji kręgosłupa wykonywane przez doświadczonego fizjoterapeutę, pomagające przywrócić prawidłową biomechanikę
– Gorsetowanie – czasowe stosowanie ortez kręgosłupa w celu odciążenia i stabilizacji odcinka lędźwiowego, szczególnie w okresach zaostrzeń
– Modyfikacja aktywności – unikanie nadmiernego wyprostu kręgosłupa, ciężkiej pracy fizycznej i długotrwałego stania; nauka ergonomicznych pozycji przy codziennych czynnościach
Leczenie zabiegowe
W przypadkach opornych na leczenie zachowawcze można rozważyć:
– Blokady okołokręgosłupowe – precyzyjne iniekcje leków przeciwzapalnych i znieczulających w okolice wyrostków kolczystych, przynoszące ulgę na kilka tygodni lub miesięcy
– Denerwacja wyrostków kolczystych – małoinwazyjny zabieg polegający na przerwaniu unerwienia czuciowego wyrostków dzięki fal radiowych, co eliminuje sygnały bólowe
– Leczenie operacyjne – w najcięższych przypadkach może być konieczna resekcja (usunięcie) wyrostków kolczystych lub stabilizacja kręgosłupa; zabiegi te są wykonywane rzadko, gdy inne metody leczenia zawiodły
Rokowanie i życie z chorobą Baastrupa
Choroba Baastrupa jest schorzeniem przewlekłym, ale odpowiednie postępowanie może znacząco poprawić komfort życia pacjentów. Większość chorych dobrze reaguje na leczenie zachowawcze i może prowadzić aktywne życie przy odpowiedniej modyfikacji codziennych nawyków.
Kluczowe znaczenie w długoterminowym zarządzaniu chorobą ma:
– Regularna aktywność fizyczna dostosowana do możliwości pacjenta – szczególnie pływanie, pilates czy joga
– Utrzymanie prawidłowej masy ciała – każdy dodatkowy kilogram zwiększa obciążenie kręgosłupa
– Ergonomiczne stanowisko pracy i adekwatne techniki podnoszenia ciężarów – zapobiegają przeciążeniom
– Systematyczne wykonywanie zaleconych ćwiczeń wzmacniających mięśnie stabilizujące kręgosłup – tworzą naturalny gorset chroniący kręgosłup
– Unikanie pozycji i aktywności nasilających dolegliwości – świadome zarządzanie codziennymi czynnościami
Choroba Baastrupa nie jest stanem zagrażającym życiu, jednak nieleczona może prowadzić do przewlekłego bólu i znacznego ograniczenia sprawności. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia ma najważniejsze znaczenie dla utrzymania dobrej jakości życia. W niektórych przypadkach, szczególnie przy znacznym nasileniu objawów i ograniczeniu funkcjonowania, pacjenci mogą ubiegać się o orzeczenie o niepełnosprawności lub rentę.
W przypadku podejrzenia choroby Baastrupa należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem ortopedą lub neurologiem, który przeprowadzi odpowiednią diagnostykę i zaproponuje indywidualnie dostosowany plan leczenia. Pamiętajmy, iż dzięki współczesnym metodom terapeutycznym, większość pacjentów może skutecznie kontrolować objawy i cieszyć się aktywnym życiem pomimo tej dolegliwości.
