Borelioza – objawy skórne, neurologiczne i inne. Kiedy wykonać badanie na boreliozę?

Zdjęcie: rumień w przebiegu boreliozy

Borelioza (a adekwatnie borelioza z Lyme, dawniej nazywana również krętkowicą kleszczową) jest chorobą odzwierzęcą (zoonozą), przenoszoną na człowieka w wyniku ukąszenia kleszcza, podczas którego do krwiobiegu trafiają konkretne bakterie – krętki z rodzaju Borrelia. Wokół objawów zakażenia i ich powikłań narosło wiele mitów – zwłaszcza dotyczących sposobu diagnostyki oraz leczenia omawianej choroby. Kiedy badanie na boreliozę jest uzasadnione i w jaki sposób należy je przeprowadzać?

Badanie na boreliozę – kiedy należy je wykonać i jak przebiega?

Szacuje się, iż w Polsce co roku diagnozuje się około 20 tysięcy przypadków boreliozy. Rozpoznanie tej choroby odbywa się na podstawie obserwowanych u pacjenta objawów i/lub badań serologicznych, wykazujących obecność (lub jej brak) we krwi specyficznych przeciwciał skierowanych przeciwko krętkom. Co istotne, w przypadku wystąpienia u chorego rumienia wędrującego (najbardziej charakterystycznego objawu rozwijającej się boreliozy, o którym piszemy w dalszej części tekstu) i powiązania go z ukąszeniem kleszcza, nie trzeba wykonywać dalszych badań do postawienia adekwatnej diagnozy (u takiej osoby od razu wdraża się leczenie).

U pacjentów, u których doszło do ukąszenia przez wspomnianego pasożyta, a także do rozwinięcia się innych objawów, niż rumień, konieczne jest wykonanie badań krwi, obejmujących:

• badania przesiewowe (na obecność przeciwciał przeciwko krętkom wywołującym boreliozę w klasie IgG oraz IgM);
• badania potwierdzające (wykorzystujące bardziej zaawansowane metody – w tym badanie na boreliozę metodą Immunoblot, dostępne w ALAB laboratoria: https://www.alab.pl/badanie/borelioza-pc-igm-met-Immunoblot-s27).

Szacuje się, iż wiarygodny wynik testów uzyskuje się po około 4 tygodniach od momentu ukąszenia przez kleszcza. Warto tutaj zaznaczyć, iż wyniki testów na boreliozę zawsze powinny być interpretowane przez lekarza – wraz z rezultatami pozostałych badań oraz informacjami dotyczącymi okoliczności ukąszenia przez kleszcza i objawów odczuwanych przez pacjenta.

Borelioza – objawy neurologiczne, skórne i inne. Jakie powikłania daje borelioza? Objawy po latach

Jak rozpoznać boreliozę? Pierwsze objawy obejmują przede wszystkim rumień wędrujący, pojawiający się na wczesnym etapie zakażenia. Przybiera on postać czerwonej plamy, obecnej w miejscu ugryzienia kleszcza, która później powiększa się i – w większości przypadków – cechuje się także przejaśnieniem w środkowej części (czasem wygląd rumienia bywa porównywany do tarczy strzelniczej). Należy tu zaznaczyć, iż rumień nie występuje u wszystkich pacjentów (szacuje się, iż pojawia się on jedynie w od 30 do 50% przypadków).

“Rumień po ukąszeniu kleszcza jest rozszerzającą się zmianą skórną o średnicy powyżej 5 cm. jeżeli rumień pojawi się wcześniej niż 3 dni lub później niż 30 dni po ukąszeniu kleszcza, to najprawdopodobniej nie jest to borelioza.” – Agata Strukow, lekarz.

Na rozwój boreliozy mogą we wczesnym etapie wskazywać objawy grypopodobne (w tym gorączka, bóle mięśni i stawów, złe samopoczucie). Obecność charakterystycznej zmiany skórnej i/lub opisanych powyżej symptomów, odnotowanych po jednym lub dwóch tygodniach od ugryzienia kleszcza, stanowi wystarczającą podstawę dla rozpoznania boreliozy i wdrożenia leczenia. W tym czasie mówi się o 1 stadium boreliozy – a więc o boreliozie wczesnej miejscowej. Co istotne, u większości osób standardowa antybiotykoterapia daje pożądane efekty, a po jej zastosowaniu pacjent wraca do zdrowia (nie rozwijają się u niego kolejne stadia boreliozy, diagnozowane niezwykle rzadko).

Niemniej, wyróżnia się także drugie stadium boreliozy (borelioza wczesna rozsiana) oraz stadium trzecie (określane jako borelioza późna):

• w drugim stadium dochodzi do zakażenia różnych układów i narządów – w tym układu ruchu (ból i zapalenie stawów), układu nerwowego (sztywność karku, bóle głowy, porażenie nerwu twarzowego, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych) oraz skóry (zwiększenie liczebności i rozmiarów rumieni wędrujących);
• trzecie stadium, czyli borelioza późna (nieleczona lub wykryta na późnym etapie, po wielu miesiącach od zakażenia) może dawać symptomy w postaci przewlekłego zapalenia stawów (aż do ich deformacji), a oprócz tego prowadzić do wystąpienia zaburzeń mowy, pamięci, zaburzeń czucia czy objawów ocznych lub ze strony układu sercowo-naczyniowego (na szczęście pojawiają się one rzadko).

Rzadko diagnozowana borelioza przebiegająca z zajęciem elementów układu nerwowego (mózgu, rdzenia kręgowego, nerwów) jest nazywana neuroboreliozą. Więcej informacji o omawianej chorobie, a także o jej wykrywaniu i leczeniu znajduje się w artykule dostępnym w Centrum Wiedzy ALAB laboratoria: https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/borelioza/.

Źródła:

1. Flisiak, J. Szechiński, J. Mrukowicz, Borelioza z Lyme [w:] Interna – Mały Podręcznik Medycyny Praktycznej online, aktualizacja hasła: 15.07.2024
2. Dr hab. n. med. E. Kuchar, Borelioza: przyczyny, objawy i leczenie boreliozy z Lyme [w:] Medycyna Praktyczna, 28.05.2024
3. Dr n. med. M. Rorat, Borelioza z Lyme – trudności diagnostyczne [w:] Medycyna po Dyplomie 04/2022
4. Dr n. med. A. Rączkiewicz, prof. dr hab. n. med. W. Tłustochowicz, Borelioza (choroba z Lyme) [w:] Medycyna po Dyplomie 11/2013
5. Ż. Smoleńska, A. Matyjasek, Z. Zdrojewski, Borelioza – najnowsze rekomendacje w diagnostyce i leczeniu [w:] Forum Reumatologiczne 2016, tom 2, nr 2
6. Legatowicz-Koprowska, E. Walczak, Borelioza – wciąż trudne wyzwanie [w:] Forum Medycyny Rodzinnej 2011, tom 5, nr 3
7. Badełek-Izdebska, M. Dębska, L. Zawadzka-Głos, Profil pacjenta diagnozowanego w kierunku boreliozy na przykładzie pacjentów szpitala pediatrycznego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego w latach 2013-2015 [w:] Borgis – Nowa Pediatria 1/2018

artykuł sponsorowany (wp)