Ból podczas stosunku (dyspareunia) – co to jest, objawy, przyczyny i leczenie

Dyspareunia, czyli ból odczuwany podczas stosunku, jest problemem, który może dotyczyć zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Przypadłość, objawiająca się dyskomfortem w czasie współżycia, wpływa nie tylko na fizyczność i nieprzyjemne doznania w trakcie podejmowania aktywności seksualnej, ale często towarzyszy jej również spadek nastroju, rozdrażnienie, smutek, lęk i obniżone poczucie własnej wartości. Dlatego w przypadku zauważenia objawów wskazujących na dyspareunię należy skonsultować się ze specjalistą, który ustali jej przyczyny i zaproponuje konkretne metody postępowania.

Czym są bolesne stosunki?

Ból podczas seksu, medycznie określany jako dyspareunia, charakteryzują się dyskomfortem lub silnym bólem występującym w trakcie zbliżenia intymnego. Chociaż zwykle kojarzony jest z przypadłością kobiet, problem może dotyczyć obu płci. W zależności od przyczyn dolegliwości ból może być odczuwalny głęboko, obejmując podbrzusze lub inne obszary miednicy, lub powierzchownie, wyłącznie w obrębie narządów płciowych i błony śluzowej. U niektórych pacjentów dolegliwości bólowe występują już na samym początku przy próbie penetracji, u innych pojawiają się w trakcie współżycia a choćby tuż po orgazmie.

Dyskomfort podczas stosunku może mieć wiele fizycznych przyczyn i wiązać się m.in. ze stanami zapalnymi, infekcjami, urazami, stanami po operacjach czy zaburzeniami hormonalnymi, ale może mieć również podłoże psychogenne. najważniejsze znaczenie mają wówczas czynniki psychologiczne, np. zaburzenia depresyjne, złe wspomnienia związane z pierwszym razem czy lęk przed nieplanowaną ciążą, które wpływają na odczuwanie dyskomfortu. Ponieważ powtarzający się ból przy stosunku prowadzi zwykle do unikania współżycia, często ma negatywny wpływ na relacje. Nierzadko pacjenci zmagają się również z poczuciem winy i obniżonym poczuciem własnej wartości.

Ból w trakcie stosunku u kobiet

Dyskomfort lub ból przy próbie penetracji znacząco utrudnia lub wręcz uniemożliwia odbycie stosunku seksualnego. Może pojawiać się już na samym początku, w przedsionku pochwy, lub dopiero w trakcie współżycia. U wielu kobiet, skarżących się na dolegliwości bólowe, ból nie jest odczuwany w pochwie tylko w podbrzuszu, szczególnie przy głębokiej penetracji.

Jest wiele możliwych przyczyn bólu podczas stosunku u kobiet. Poza dość częstą suchością pochwy (szczególnie u kobiet po menopauzie lub w okresie premenopauzalnym), która przyczynia się do zbyt dużego tarcia i bolesnej penetracji, podłożem dolegliwości może być również endometrioza. Obecność tkanki endometrium poza jamą macicy odpowiada nie tylko za bolesne miesiączki, ale może również powodować silny ból w czasie stosunku czy badania ginekologicznego. Wśród innych przyczyn bólu podczas współżycia u kobiet wymienia się m.in. pochwicę (mimowolne napięcie mięśni), wady anatomiczne, zmiany patologiczne (np. mięśniaki macicy), urazy (np. związane z przebiegiem porodu lub radioterapią), infekcje intymne, stany zapalne, zaburzenia hormonalne, niektóre choroby przewlekłe, naczyniowe, neurologiczne. W niektórych przypadkach ból ma podłoże psychogenne, wynika z doświadczeń urazowych, wspomnień związanych z nadużyciami seksualnymi lub ze strachu przed zajściem w nieplanowaną ciążę.

Ból podczas stosunku u mężczyzn

Chociaż problem bólu podczas stosunku seksualnego najczęściej kojarzony jest z kobietami, zdarza się również u mężczyzn. W zależności od przyczyny może obejmować prącie i jądra, krocze lub obszar miednicy i pojawiać się na różnych etapach (wzwód, próba penetracji, wytrysk). Ból u mężczyzn spowodowany jest najczęściej infekcjami (np. zapalenie cewki moczowej), stanami zapalnymi (np. zapalenie żołędzi i napletka, prostaty) lub deformacjami lub wadami (np. stulejka). Jedną z możliwych przyczyn problemów jest również przebycie zabiegów operacyjnych narządów płciowych lub położonych w miednicy mniejszej, np. prostaty. Prostatektomia radykalna, czyli usunięcie prostaty wykonywane z powodu zaawansowanego lub agresywnie przebiegającego raku stercza, wiąże się z ryzykiem problemów przy współżyciu, w tym odczuwania dyskomfortu lub bólu.

Co to jest dyspareunia – objawy

Dyspareunia to przypadłość zaliczana do zaburzeń seksualnych związanych z bólem i zaburzeń penetracji (GA34.20 w ICD-11). Występuje u kobiet (częściej) i u mężczyzn, a objawia się bólem i dyskomfortem podczas kontaktów intymnych. Przypadłość może mieć zmienny charakter i nasilenie oraz pojawiać się różnych etapach aktywności seksualnej, co stanowi utrudnienie w rozpoznaniu i wyborze odpowiednich metod leczenia. Objawy dyspareunii mogą się różnić w zależności od płci i przyczyny problemu, jednak wśród najbardziej powszechnych wymienia się:

• ból przy próbie penetracji,
• ból w podbrzuszu w trakcie współżycia (szczególnie przy głębokiej penetracji),
• ból odczuwany w pobliżu szyjki macicy, odbytu,
• silne pieczenie pochwy,
• skurcze mięśni pochwy lub silne skurcze macicy,
• ból prącia, jąder lub krocza,
• ból przy orgazmie (w trakcie lub tuż po),
• odczuwanie niechęci, lęku przed odbyciem stosunku seksualnego.

Przyczyny dyskomfortu – co może powodować ból podczas stosunku?

Ból podczas stosunku u kobiet i mężczyzn może mieć różne przyczyny, zarówno psychogenne (częściej u kobiet), jak i somatyczne. Ponieważ dyskomfort w trakcie współżycia jest często wynikiem kilku nakładających się na siebie czynników, we współczesnej medycynie zaleca się holistyczne podejście do problemów pacjentów.

Przyczyny bólu w trakcie stosunku można podzielić na kategorie związane z fizjologią, stanami zapalnymi, infekcjami oraz problemami emocjonalnymi. Za odczuwanie dolegliwości bólowych w czasie współżycia odpowiadają m.in.:

• endometrioza,
• pochwica,
• mięśniaki macicy,
• suchość pochwy,
• obniżenie narządów miednicy i wypadanie macicy,
• zaburzenia hormonalne,
• stany zapalne (cewki moczowej, prostaty, jajników) i infekcje (bakteryjne lub grzybicze),
• nieprawidłowości (np. stulejka) i wady w budowie anatomicznej (np. miednicy),
• stan po urazach (np. w trakcie porodu) lub zabiegach operacyjnych (np. przy nietrzymaniu moczu czy raku prostaty),
• traumatyczne doświadczenia seksualne,
• negatywne przekonania (np. religijne, lub brak wiedzy),
• lęk przed nieplanowaną ciążą,
• brak bliskości emocjonalnej,

W przypadku długotrwałego odczuwania bólu w trakcie współżycia, lub nawracania dolegliwości, warto skonsultować się z lekarzem, który zaproponuje odpowiednie metody postępowania w zakresie diagnostyki i leczenia dolegliwości.

Diagnostyka bólu w trakcie współżycia

Diagnozowanie bólu podczas stosunku wymaga holistycznego podejścia a nierzadko pomocy multidyscyplinarnego zespołu. W diagnostyce należy uwzględnić szczegółowy wywiad medyczny, badanie fizykalne (ginekologiczne lub urologiczne) a często również badania laboratoryjne (np. oznaczenie profilu hormonalnego u kobiet, szczególnie w okresie premenopauzalnym) i obrazowe (np. usg). Dodatkowo zalecana jest również konsultacja u seksuologa.

Jak poradzić sobie z bólem podczas stosunku – sposoby leczenia

Leczenie dyspareunii zależy przede wszystkim od przyczyny bólu. jeżeli odpowiada za niego suchość pochwy pomocne mogą być odpowiednie środki nawilżające lub leki hormonalne. Niekiedy przy nadmiernym napięciu stosuje się również leki rozluźniające, miejscową terapię hormonalną a choćby iniekcje botoksu. Natomiast gdy podłożem dolegliwości są stany zapalne lub infekcje (bakteryjne, grzybicze) zalecane jest odpowiednie leczenie farmakologiczne. W niektórych przypadkach konieczne są jednak zabiegi chirurgiczne (endometrioza, mięśniaki macicy, stulejka), które prowadzą do usunięcia bezpośredniej przyczyny bólu, złagodzenia dolegliwości i często umożliwiają współżycie bez bólu.

Jeśli za odczuwanie bólu podczas stosunku odpowiadają czynniki psychologiczne zalecana jest psychoterapia i/lub terapia seksuologiczna z udziałem obojga partnerów oraz metody treningowe.

FAQ

Odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania dotyczące bólu podczas stosunku seksualnego.