Ból kości ogonowej

Ból kości ogonowej (inna nazwa: coccygodynia) po raz pierwszy został opisany w literaturze medycznej już w 1859 roku. To częsta dolegliwość, zwłaszcza w przypadku kobiet. Odnosi się do głęboko umiejscowionego, uporczywego bólu kości ogonowej oraz nierzadko całej okolicy krzyżowej grzbietu. Diagnostyką i leczeniem zajmuje się lekarz ortopeda oraz fizjoterapeuta.

Ryc.1. Zdjęcie MR (rezonans magnetyczny) kręgosłupa jednego z pacjentów naszego Centrum Fizjoterapeuty.

Ból kości ogonowej – przyczyny

Patogeneza powstawania dolegliwości bólowych kości ogonowej jest niezwykle rozbudowana. Do możliwych przyczyn zaliczamy między innymi:

• podrażnienie korzeni nerwowych, splotów lub nerwów obwodowych zlokalizowanych w pobliżu kości ogonowej (przykładowo, porażenie nerwu guzicznego upośledza czynność mięśnia dźwigacza odbytu, a jego podrażnienie wywołuje dotkliwy ból w okolicy kości ogonowej);
• nowotwory kości krzyżowej lub dolnego odcinka dróg pokarmowych;
• stany zapalne kości krzyżowej lub kości ogonowej;
• obecność narośli na grzbietowej stronie kości ogonowej, zwana potocznie ostrogą (pojawia się aż u 15% pacjentów z bólem kości ogonowej);
• choroby narządów rodnych, pęcherza moczowego, esicy lub odbytnicy (jest to wówczas tzw. ból przeniesiony);
• złamania kości ogonowej, które mogą pojawić się np. podczas upadku na tę kość lub podczas porodu;
• zaburzenia w obrębie stawu krzyżowo-biodrowego oraz uszkodzenie jego więzadeł;
• wzmożone napięcie mięśni dna miednicy;
• dyskopatia odcinka lędźwiowego kręgosłupa;
• zniekształcenie kości ogonowej, wady anatomiczne;
• urazy pośrednie oraz sumowanie się mikrourazów, np. wskutek wielogodzinnego siedzenia w wymuszonej pozycji na niewygodnym podłożu.

Kobiety są bardziej narażone na coccygodynię ze względu na budowę miednicy, w której kość ogonowa i krzyżowa układają się bardziej pionowo.

Jak wygląda ból kości ogonowej?

Ból kości ogonowej objawia się w różny sposób. Najczęściej ból pojawia się okresowo i samoistnie ustępuje, u innych pacjentów jednak ból ma charakter przewlekły i wręcz uniemożliwia wykonywanie codziennych czynności. Zwykle nasila się podczas długotrwałego siedzenia lub jazdy na rowerze, czyli w sytuacjach ucisku na kość ogonową. W przypadku kobiet nasilenie dolegliwości obserwuje się tuż przed miesiączką oraz w jej trakcie. Bez względu na płeć nasilenie może wystąpić podczas defekacji lub współżycia. W zależności od przyczyny i zaawansowania problemu, ból kości ogonowej może pojawiać się choćby podczas chodzenia czy dłuższego stania w bezruchu.

Pacjenci zwykle unikają siadania w tyłopochyleniu miednicy oraz siadają często na jednym pośladku, celem odciążenia bolesnej okolicy ciała.

Ból kości ogonowej – diagnostyka

Podstawą diagnostyki jest szczegółowy wywiad. Powinny paść pytania dotyczące urazów tej okolicy, porodów i ciąży (w przypadku kobiet), długości trwania objawów i ich początku, a także chorób przewlekłych. Pacjent powinien poinformować lekarza co nasila ból, a co go zmniejsza oraz w jakich porach dnia występuje on najczęściej. Następnie warto wykonać badanie per rectum, aby ocenić tkliwość kości ogonowej podczas delikatnego poruszania nią oraz jej anatomiczne ustawienie. Jednocześnie sprawdza się napięcie mięśni dna miednicy, co może mieć najważniejsze znaczenie w późniejszej terapii. Uzupełnieniem jest RTG czynnościowe bądź tomografia komputerowa tej okolicy.

Ból kości ogonowej – leczenie

Zawsze dąży się do wdrożenia leczenia przyczynowego. jeżeli ból wynika z nieprawidłowego ustawienia kości ogonowej, można skorygować je dzięki terapii manualnej prowadzonej z dostępu per rectum. Terapią manualną można także wyleczyć problemy stawu krzyżowo-biodrowego, stawu biodrowego oraz kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, przywracając balans narządowi ruchu. W fizjoterapii uzupełnieniem jest suche igłowanie, kinesiotaping oraz różnego rodzaju masaże, zwłaszcza masaż funkcyjny i masaż poprzeczny. Przy wzmożonym napięciu mięśni dna miednicy podstawą będzie ich rozluźnianie (zarówno manualne, jak i dzięki ćwiczeń).

Zobacz również: Wzmożone napięcie mięśniowe.

Niekiedy stosuje się leczenie objawowe, np. ciepły okład lub farmakoterapię przeciwbólową. jeżeli ból kości ogonowej wynika z silnego podrażnienia lub uciśnięcia korzeni nerwowych, należy udać się do neurologa. Być może konieczne będzie ich odbarczenie.

Zobacz również: Odbarczenie nerwu.

Zabieg usunięcia kości ogonowej lub tylko jej części (ang. coccygectomia) wykonuje się bardzo rzadko, zwykle jako ostateczną metodę leczenia. Wcześniej warto wypróbować wszelkie sposoby leczenia zachowawczego. Należy jednak podkreślić, iż ból po zabiegu przemija aż u ponad 90% pacjentów. Brak kości ogonowej może jednak wpływać negatywnie na postawę ciała, powodując szereg innych problemów.

	Mata do akupresury (mata z igłami) Mata do akupresury posiada specjalne igły. Ma działanie terapeutyczne i wykorzystywana jest na różne okolice ciała w celu zmniejszenia bólów, regulacji napięcia mięśniowego i wielu innych schorzeń. Zobacz więcej...
	Mata z kolcami Mata z kolcami została wykonana z materiałów wytrzymałych i odpornych, a zarazem bezpiecznych. Regularnie stosowana w domowym zaciszu, niweluje liczne dolegliwości bólowe. Zobacz więcej...

Bibliografia

1. Dampc B., Słowiński K., Coccygodynia – patogeneza, diagnostyka i terapia. Przegląd piśmiennictwa, Polski Przegląd Chirurgiczny, 89/2017.
2. Thiele G., Coccygodynia: The mechanism of its production and its relationship to anorectal disease, The American Journal of Surgery.
3. Baranowski M., Rogowski A., Uroginekologia, Wydawnictwo Medical Tribune Polska, Warszawa 2018.