Ból gardła to jedna z najbardziej dokuczliwych dolegliwości, które mogą się pojawiać podczas choroby u osób w każdym wieku – utrudniając im codzienne funkcjonowanie, a zwłaszcza przełykanie i mówienie. W przypadku bólu gardła najczęściej stosuje się domowe sposoby i leki dostępne bez recepty, jednak niekiedy może okazać się konieczne wdrożenia leczenia specjalistycznego.
Produkty wspomagające w stosowaniu diety
Najczęściej dolegliwości bólowe gardła stają się problemem w okresie jesienno-zimowym, jednak można się z nimi zmagać niemal przez cały rok, zależnie od odpowiadającej za nie przyczyny. Dolegliwości bólowe gardła mają najczęściej związek z infekcją wirusową, chociaż niejednokrotnie towarzyszą też innym chorobom i stanom, w tym niekoniecznie infekcyjnym – mogą przykładowo towarzyszyć niektórym chorobom serca.
Ból gardła można najogólniej podzielić na ostry i przewlekły, a za oba rodzaje mogą odpowiadać inne czynniki. Do najpowszechniej współwystępujących z bólem gardła dolegliwości można zaliczyć chrypkę, kaszel, a także nieżyt nosa oraz podwyższoną temperaturę ciała. Z artykułu dowiesz się więcej na temat przyczyn bólu gardła oraz metod leczenia tej dolegliwości. Wskazujemy też domowe sposoby na ból gardła, a także podpowiadamy, kiedy ból gardła powinien niepokoić.
Ból gardła – czym jest i jak do niego dochodzi?
Mianem bólu gardła określa się dyskomfort odczuwany przez pacjenta, który jest związany ze stanem zapalnym śluzówki gardła. Najczęściej do stanu zapalnego gardła przyczyniają się czynniki infekcyjne, w tym zwłaszcza infekcje wirusowe, jednak ból gardła może mieć też pochodzenie nieinfekcyjne, w tym wynikać z podrażnień termicznych lub mechanicznych, a także z szeregu teoretycznie niepowiązanych chorób, jak przykładowo refluks czy choroby serca. Pacjent najczęściej odczuwa drapanie, pieczenie lub ból gardła, które mogą mieć różne nasilenie. Gdy stan zapalny jest poważny, pojawiają się trudności z przełykaniem pokarmów i napojów, a choćby mówieniem.
Ostry ból gardła – przyczyny i objawy
Ostry ból gardła najczęściej jest efektem infekcji wywoływanych przez wirusy, ale może mieć również związek z infekcją bakteryjną, a choćby grzybiczą. Ostry ból gardła może się również wiązać z urazem termicznym lub mechanicznym, poza tym niekiedy zmagają się z nim pacjenci z ropniem okołomigdałkowym. Ten rodzaj bólu gardła objawia się zwykle w postaci silnego bólu i trudności z przełykaniem. Niejednokrotnie towarzyszą mu również inne objawy typowo infekcyjne, w tym podwyższona temperatura ciała, kaszel, katar czy złe samopoczucie. Dolegliwości bólowe związane z ostrym bólem gardła najczęściej utrzymują się kilka dni do tygodnia – bywa jednak, iż pacjent walczy z nimi dłużej.
Przewlekły ból gardła – jak się objawia i co do niego prowadzi?
Drugim rodzajem dolegliwości bólowych gardła jest przewlekły ból gardła. Najczęściej jest on opisywany przez pacjentów jako ból o charakterze nawracającym, którego objawy mogą być uciążliwe tylko o określonych porach dnia, np. po przebudzeniu. Pacjenci z przewlekłym bólem gardła mogą się zmagać długotrwale, w tym często wręcz miesiącami lub choćby latami.
Dolegliwości o charakterze przewlekłym towarzyszą między innymi długotrwałemu kontaktowi z czynnikami drażniącymi – ten rodzaju bólu gardła nie jest zatem obcy palaczom i alkoholikom, a także osobom długotrwale narażonym na opary chemiczne i zanieczyszczenie środowiska. Przewlekły ból gardła towarzyszy też chronicznym stanom zapalnym (np. śluzówki, migdałków podniebiennych czy zatok przynosowych), poza tym może się wiązać z takimi chorobami jak alergia, cukrzyca, refluks, a choćby choroby nerek czy serca. Ten rodzaj bólu niekiedy występuje przy nowotworach.
Jak choroba zaczyna się od bólu gardła? Przyczyny bólu gardła
W poprzednich akapitach częściowo wspomniano już, jakie mogą być przyczyny bólu gardła. Można do nich zaliczyć np. wirusowe zapalenie gardła i bakteryjne zapalenie gardła, ale też wiele czynników nieinfekcyjnych niewymienionych powyżej. Jakie mogą być zatem przyczyny bólu gardła?
- Zapalenie gardła o podłożu wirusowym:
- przeziębienie (najczęściej odpowiadają za nie rinowirusy),
- grypa,
- mononukleoza.
- Bakteryjne zapalenie gardła:
- angina,
- bakteryjne infekcje migdałków.
- Grzybicze zapalenie gardła (najczęściej związane z infekcją Candida).
- Niektóre choroby zakaźne:
- ospa wietrzna,
- odra,
- płonica.
- Alergia.
- Podrażnienia wywołane np. przez:
- wysoką temperaturę,
- ostre przyprawy,
- dym tytoniowy,
- zanieczyszczenia powietrza,
- ciało obce,
- chemikalia,
- nadmierne obciążanie narządu głosu.
- Inne choroby:
- refluks żołądkowo-przełykowy,
- choroby serca,
- ropień okołomigdałkowy,
- choroby autoimmunologiczne (np. zespół Sjögrena),
- niektóre nowotwory (np. nowotwór migdałków podniebiennych),
- choroby nerek,
- cukrzyca.
Wyżej wymieniono czynniki najczęściej odpowiadające za dolegliwości bólowe gardła, choć wciąż nie są to wszystkie przyczyny, które mogą prowadzić do wystąpienia tego objawu. Często do rzetelnej diagnozy jest potrzebna poszerzona diagnostyka, więc jeżeli towarzyszą Ci dolegliwości bólowe gardła o nieznanej przyczynie, są nasilone, długotrwale się utrzymują lub współistnieją z nimi inne niepokojące symptomy, najlepiej skonsultuj się z lekarzem.
Ból gardła – objawy i objawy towarzyszące
Objawy bólu gardła są odczuwane przez pacjentów w różny sposób. Zwykle są określane jako uczucie dyskomfortu, uczucie suchości lub drapania w gardle, a także jako ból o charakterze piekącym, ostrym, a niekiedy choćby tępym. Dolegliwości bólowe mogą się nasilać przy piciu i jedzeniu oraz wręcz powodować trudności w przełykaniu i w mówieniu. Niejednokrotnie bólowi gardła towarzyszy powiększenie migdałków lub okolicznych węzłów chłonnych, zaczerwienienie śluzówki, a także zmiana tonu głosu bądź chrypka. Do innych objawów, które mogą – ale nie muszą – towarzyszyć bólowi gardła, można zaliczyć podwyższoną temperaturę ciała, kaszel, ogólne osłabienie i złe samopoczucie, a choćby bóle głowy i nie tylko. Niekiedy już po samych objawach można podejrzewać, jaka jest przyczyna dolegliwości. Przykładowo silny ból gardła i gorączka oraz nalot na migdałkach mogą wskazywać na anginę bakteryjną. Co oznacza ból gardła bez gorączki? Zwykle jego przyczyną jest wirusowe zapalenie gardła.
Ile trwa ból gardła? Czas trwania dolegliwości bólowych gardła zależy od przyczyny odpowiadającej za obserwowane objawy, ogólnego stanu pacjenta i funkcjonowania jego układu odpornościowego, a także od wdrożonych działań zaradczych (np. odpowiednio dobrane leczenie). Ostry ból gardła pochodzenia wirusowego zwykle trwa 3–7 dni, jednak z zapaleniem bakteryjnym można się zmagać dłużej, w tym choćby 2 tygodnie, zwłaszcza jeżeli antybiotykoterapia nie zostanie wdrożona odpowiednio wcześnie. Ból gardła o charakterze przewlekłym może się utrzymywać jeszcze dłużej, w tym choćby miesiącami czy latami. Czy ból gardła przejdzie sam? W wielu przypadkach dolegliwości bólowe gardła ustępują z czasem samoczynnie (np. infekcja wirusowa), zdarza się jednak, iż nie obędzie się bez leczenia specjalistycznego celującego nie tyle w sam objaw i jego łagodzenie, a w jego przyczynę (np. antybiotykoterapia czy leczenie choroby refluksowej).
Jak gwałtownie pozbyć się bólu gardła? Domowe sposoby
W przypadku dolegliwości bólowych gardła można działać domowymi sposobami. Nie zastąpią one co prawda specjalistycznej pomocy medycznej, ale ta nie zawsze jest koniecznością przy zwykłych bólach gardła. jeżeli stan pacjenta nie jest poważny, z powodzeniem można postawić np. na ciepłe okłady na szyję, które przyniosą ulgę przy dolegliwościach bólowych. Warto też regularnie się nawadniać. Co pić na ból gardła? Polecane są m.in. napary ziołowe (np. napar z lipy czy napar z czarnego bzu) oraz herbatki owocowe z miodem i imbirem (miód działa kojąco i antybakteryjnie, a imbir ma działanie przeciwzapalne). Możesz również postawić na domowe roztwory do płukania gardła. Bardzo dobrze sprawdza się płukanie gardła roztworem soli kuchennej, poza tym do płukania gardła można wykorzystać zioła – nadają się do tego np. mięta, szałwia czy tymianek. Opcją jest też płukanie gardła roztworem sody oczyszczonej, co łagodzi podrażnienia śluzówki.
Jeśli mowa o domowych sposobach na ból gardła, wiele osób poleca również inhalacje. Już sama inhalacja z soli fizjologicznej sprawdzi się bardzo dobrze, nawilżając śluzówkę. Możesz również wybrać inhalacje z pary wodnej i olejków eterycznych (tzw. „parówki” nad miską z ciepłą wodą). Gdy boli Cię gardło, unikaj ponadto substancji drażniących, w tym ostrych przypraw, dymu tytoniowego i alkoholu, które mogłyby dodatkowo podrażniać śluzówkę. Zadbaj za to o odpoczynek i daj swojemu organizmowi czas na regenerację. Wypoczywając, dopilnuj również odpowiedniej wilgotności powietrza w sypialni – suche powietrze wpływa bowiem niekorzystnie na kondycję śluzówki, nasilając dolegliwości.
Co mocnego na ból gardła z apteki?
Samoleczenie bólu gardła najczęściej ogranicza się do działań objawowych. jeżeli domowe sposoby na ból gardła zawiodą, można postawić na leki na ból gardła dostępne w aptece bez recepty. Do wyboru są w tym przypadku m.in. spraye do gardła, pastylki do ssania, a także roztwory do płukania gardła. Preparaty dostępne bez recepty działają np. przeciwbólowo i przeciwzapalnie lub znieczulająco, poza tym niektóre z nich mają adekwatności antyseptyczne, nawilżające śluzówkę, łagodzące podrażnienia i kojące, a choćby wspomagające regenerację błony śluzowej czy powlekające ją warstwą ochronną. W lekach bez recepty na ból gardła zwykle znajdują się takie składniki aktywne jak np. benzydamina, lidokaina, chlorchinaldol, salicylan choliny czy flurbiprofen. W niektórych medykamentach znajdziesz też mentol lub eukaliptus, a także propolis czy wyciągi z porostu islandzkiego bądź prawoślazu.
Zanim sięgniesz po jakikolwiek lek na ból gardła, upewnij się, czy możesz z niego korzystać w bezpieczny sposób (brak przeciwwskazań do stosowania danego medykamentu). Zawsze też używaj leku na ból gardła w sposób zgodny z zalecanym i w dawkach nie większych od rekomendowanych. Przekroczenie dawki może prowadzić do objawów niepożądanych, niekiedy choćby poważnych.
Ból gardła w ciąży – co pomoże?
Szczególnie problematyczny jest ból gardła w ciąży. Jak już doskonale wiemy, zapalenie gardła może dawać bardzo nasilone objawy, niejednokrotnie utrudniając przełykanie czy mówienie. Kobiety w ciąży nie mogą jednak stosować dowolnych leków, gdyż wiele medykamentów nie jest bezpiecznych dla dziecka lub dla samego przebiegu ciąży. Co zatem stosować na ból gardła w ciąży? Najbezpieczniej postawić na domowe sposoby oraz leki dedykowane specjalnie pacjentkom spodziewającym się dziecka. W aptece można znaleźć dobre tabletki na gardło dla kobiet w ciąży, bazujące na składnikach pochodzenia naturalnego (propolis, porost islandzki, szałwia, rumianek), jednak jeżeli okażą się one niewystarczające, najlepiej dla pewności skonsultować się z lekarzem. W razie potrzeby dobierze on ciężarnej możliwie najbezpieczniejsze leczenie.
Ból gardła u niemowlaków i dziecka starszego – co podać?
Z podobną rozwagą należy postępować, jeżeli problemem jest ból gardła u niemowlaka lub zapalenie gardła u nieco starszego dziecka. Zdecydowanie najczęściej za ból gardła u dzieci odpowiadają infekcje wirusowe (głównie rinowirusy, ale też adenowirusy i nie tylko). Dziecku towarzyszy wówczas ból gardła i drapanie w gardle bądź pieczenie gardła, a także trudności z przełykaniem, rozpulchnienie śluzówki gardła, a niekiedy też podwyższona temperatura, nieżyt nosa czy kaszel.
Dzieciom – podobnie jak pacjentkom w ciąży – nie można podawać wielu leków. Medykamenty dla osób dorosłych mogą być dla nich niedostosowane substancją czynną, dawką lub formą podania (np. pastylki do ssania mogą stać się u małych dzieci przyczyną zadławienia). Co zastosować na ból gardła u niemowlaka i starszego dziecka? Najlepiej sprawdzają się medykamenty w płynie bądź w syropie, ewentualnie działający miejscowo spray na gardło dla dzieci. Maluchom nieco starszym można natomiast podać lizaki na ból gardła, a dopiero dzieciom jeszcze starszym pastylki do ssania lub płyn do płukania gardła.
Kiedy ból gardła powinien niepokoić?
W wielu przypadkach z dolegliwościami bólowymi gardła można się uporać samodzielnie, stawiając na domowe sposoby bądź leki dostępne bez recepty. Nie zawsze jednak działania na własną rękę mogą się okazać wystarczające. jeżeli np. za ból gardła odpowiada angina bakteryjna, niezbędne może być wdrożenie antybiotykoterapii. Jak odróżnić anginę od zapalenia gardła? Nie zawsze pacjent jest w stanie samodzielnie odróżnić objawy. W przypadku anginy jednak często zdarza się, iż ból gardła jest bardzo silny – znacznie silniejszy niż przy „typowych” infekcjach wirusowych i niejednokrotnie wręcz utrudniający jedzenie i przełykanie śliny. W czasie anginy uwagę zwraca również charakterystyczne zabarwienie migdałków i łuków podniebiennych związane z nadmiernym przekrwieniem tkanek. Obrzękowi migdałków towarzyszy też biały nalot na migdałkach oraz wysięk i powiększone węzły chłonne. Anginie bakteryjnej towarzyszy również gorączka powyżej 38 stopni.
Czy ból gardła przejdzie bez antybiotyku? Gdy za dolegliwości bólowe gardła odpowiadają infekcje wirusowe, nie ma podstaw do stosowania antybiotyku, gdyż antybiotyki to leki działające na bakterie, a nie na wirusy. W przypadku infekcji wirusowej działamy objawowo, czyli łagodzimy dolegliwości, które się pojawiają. Kiedy antybiotyk na gardło będzie niezbędny? jeżeli lekarz stwierdzi infekcję bakteryjną, w tym np. anginę bakteryjną, wdrożenie antybiotykoterapii może okazać się niezbędne. Pamiętajmy jednocześnie, iż antybiotyki nie są jedynymi specjalistycznymi lekami, które mogą pomóc w przypadku dolegliwości bólowych gardła (niekoniecznie infekcyjnych).
Jeśli niepokoją Cię objawy, z którymi się zmagasz (np. ból gardła jest silny, utrzymuje się długotrwale, jest oporny na stosowane leczenie, towarzyszą mu inne symptomy), zgłoś się do lekarza, gdyż lekceważenie obserwowanych dolegliwości może mieć poważne skutki, prowadząc do różnych powikłań, w tym choćby do tych bardzo poważnych. Czym grozi nieleczone zapalenie gardła? Zależy to oczywiście od przyczyny odpowiadającej za dolegliwości pacjenta. W niektórych przypadkach może na przykład dojść do rozprzestrzenienia się infekcji, zapalenia ucha środkowego czy pojawienia się ropnia okołomigdałkowego. Nieleczone zapalenie gardła może niekiedy choćby prowadzić do takich powikłań jak gorączka reumatyczna czy choroby nerek.
Bibliografia
- Zalesska-Kręcicka M., Zarys otolaryngologii: podręcznik dla studentów i lekarzy, Akademia Medyczna im. Piastów Śląskich, 2008
- Latkowski J.B., Olszewski J., Ucho, nos, gardło i krtań., Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007
- Kalicki B., Milart J., Wachnicka-Bąk A., Placzyńska M., Jung A., Ból gardła – kiedy leczenie objawowe jest niewystarczające, Pediatr Med Rodz, 2012, Vol 8 Nr 2, p. 107-110 [dostęp online 10.2024]
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Ostre_zapalenie_gard%C5%82a [dostęp online 10.2024]
- https://pl.wikipedia.org/wiki/Przewlek%C5%82e_zapalenie_gard%C5%82a [dostęp online 10.2024]
- Waśniewska-Okupniak E., Ból gardła, Choroby laryngologiczne w POZ, Lekarz POZ 5/2020, s. 253-257 [dostęp online 10.2024]
- Gruchała K., Postępowanie w bólu gardła występującym w przeziębieniu i zapaleniu gardła, Lek w Polsce, VOL 24 NR 09’14 (280) [dostęp online 10.2024]
- Gowin E., Horst-Sikorska W., Leczenie zapalenia gardła bez antybiotyku – czy to możliwe?, Artykuł Poglądowy, Farmacja współczesna 2012; 5: 83-89 [dostęp online 10.2024]
Autor artykułu: tech. farm. Izabela Soroka
