Autorami listu skierowanego do Ministerstwa Finansów są ekspertki i eksperci skupieni wokół inicjatywy społecznej działającej na rzecz likwidacji pułapki rentowej dla wszystkich rencistów z niepełnosprawnościami.
Czym jest pułapka rentowa?
Pułapka rentowa to potoczne określenie mechanizmu, w którym dochody z pracy prowadzą do zmniejszenia lub choćby odebrania renty. W praktyce oznacza to, iż osoba pobierająca świadczenie, która przekroczy – często nieświadomie – określony próg dochodów, może zostać zobowiązana do zwrotu choćby kilkudziesięciu tysięcy złotych. Kwota ta bywa równowartością całorocznej renty. Problem pogłębia fakt, iż limity dochodowe nie są stałe – zmieniają się w zależności od okresu, raz rosną, innym razem maleją. Dla wielu osób z niepełnosprawnościami, które nie dysponują specjalistyczną wiedzą z zakresu finansów czy księgowości, bieżące monitorowanie tych zmian jest trudne, a czasem wręcz niemożliwe.
Nieprzejrzyste zasady oraz skomplikowany system obniżania lub zawieszania świadczeń budzą lęk i niepewność. To właśnie sami renciści nazwali ten mechanizm „pułapką rentową”, wskazując, iż obecne przepisy zamiast wspierać aktywność zawodową, skutecznie ją zniechęcają i karzą tych, którzy mimo ograniczeń zdrowotnych chcą pracować i być aktywni zawodowo. Zjawisko dotyczy około 40% osób z niepełnosprawnościami.
Korzyści ze zniesienia pułapki rentowej
– Zniesienie pułapki rentowej przyniosłoby długofalowe korzyści finansowe nie tylko dla osób z niepełnosprawnościami, ale także dla budżetu państwa oraz instytucji takich jak NFZ, ZUS i KRUS. W kontekście rosnących wyzwań związanych ze stanem finansów publicznych to rozwiązanie mogłoby realnie poprawić ich kondycję. Likwidacja tego mechanizmu ma również znaczenie dla całej gospodarki, zwłaszcza w sytuacji systematycznego spadku liczby osób w wieku produkcyjnym. Biorąc pod uwagę aktualną sytuację demograficzną aktywizacja niedoreprezentowanych na rynku pracy grup społecznych powinna być priorytetem. Dodatkowym efektem byłoby ograniczenie szarej strefy oraz wzmocnienie ochrony praw pracowniczych tej grupy. Obecne przepisy zamiast aktywizować, często wypychają osoby z niepełnosprawnościami z rynku pracy. – mówi Nadia Winiarska, ekspertka Konfederacji Lewiatan.
Rozwiązanie społecznie niesprawiedliwe
Pułapka rentowa jest rozwiązaniem, które coraz częściej określane jest jako społecznie niesprawiedliwe. Wiele osób z niepełnosprawnościami podejmuje zatrudnienie nie z wyboru, ale z konieczności – by utrzymać rodzinę, sfinansować leczenie i rehabilitację czy pokryć rosnące koszty życia. Tymczasem system całkowicie pomija realne wydatki, jakie muszą ponosić osoby z niepełnosprawnościami, by móc pozostać aktywnymi zawodowo – od dojazdów, przez specjalistyczny sprzęt, po opiekę i wsparcie medyczne. Przekroczenie ustawowego limitu dochodów skutkuje sankcjami finansowymi, które nie tylko zniechęcają do pracy, ale także blokują tworzenie się klasy średniej w tej grupie społecznej. W efekcie pogłębia się ubóstwo rodzin i rosną nierówności społeczne.
W praktyce państwo karze osoby z niepełnosprawnościami za to, iż rozwijają się zawodowo i wnoszą swój wkład w gospodarkę. Co więcej, osoby z niepełnosprawnościami ponoszą większe ryzyko bezrobocia i mają mniejsze możliwości awansu zawodowego niż osoby pełnosprawne. choćby przy tych samych kwalifikacjach ich wynagrodzenia są zwykle niższe. Sam fakt przyznania renty jest już formalnym potwierdzeniem niepełnosprawności, dlatego dodatkowe ograniczenia finansowe tylko utrwalają ich gorszą sytuację na rynku pracy.
Konfederacja Lewiatan
