ADHD: nie wiadomo, czy wynika z genów
Jeszcze kilkanaście lat temu dzieci z ADHD, autyzmem czy innymi wyzwaniami neurorozwojowymi były określane jako "niegrzeczne", "rozpuszczone" albo po prostu "trudne" i "dziwne".
Dziś sytuacja wygląda zupełnie inaczej – coraz więcej mówi się o neuroatypowości, rośnie społeczna świadomość, a także dostępność diagnoz i narzędzi wspierających rozwój takich dzieci.
Co więcej, coraz więcej dorosłych – często już jako rodzice – otrzymuje diagnozy ADHD lub spektrum autyzmu, które pomagają im zrozumieć siebie i swoje doświadczenia z dzieciństwa czy trudności w dorosłym życiu, które dotyczą pracy, związków czy życia społeczeństwie.
W tym kontekście szczególne zainteresowanie wzbudziła niedawna wizyta w Polsce dra Gabora Maté – znanego lekarza i autora książek na temat traumy i jej wpływu na zdrowie psychiczne. Jego poglądy, choć kontrowersyjne, przyciągają uwagę i skłaniają do refleksji. Na mnie ogromne wrażenie zrobił wywiad, który przeprowadził z ekspertem popularyzator nauki Maciej Kawecki.
Dzieci z ADHD mają wiele trudności
Kawecki we wpisie na Facebooku tak relacjonuje tę rozmowę:
"Mam ADHD zdiagnozowane od najmłodszych lat. Mierzę się z nim od najmłodszych lat. Szkoła mnie niemal wykluczała. Rodzice byli wzywani co kilka dni przez lata. Chodzi po klasie. Rozmawia na lekcji. Nie skupia uwagi. Spóźnia się na lekcje. Zapytałem więc dr Gabora Maté, czy ADHD ma podłoże genetyczne. Odpowiedź mnie w pewnym sensie zaskoczyła.
'Nigdy nie zdiagnozowano żadnego genu, który odpowiadałby za ADHD. Ci, którzy sądzą iż ADHD jest genetyczne mylą się. A o Panu mogę powiedzieć, iż jest Pan genetycznie wrażliwy , a ta wrażliwość rozwijała się w stresie Pana mamy, stąd jest Pan taki, jakiego teraz Pana widzę'.
Teza niezwykle kontrowersyjna, która burzy to, co przez lata słyszałem i czytałem o ADHD. ADHD według mojego gościa nie ma podłoża genetycznego a podłoże społeczne. Poruszyło mnie to. Trzeba zaznaczyć, iż jest to naprawdę podważające aktualne badania i stan wiedzy. Głos w dyskusji, którym się dzielę".
Słowa doktora Maté wzbudzają emocje – również w środowiskach naukowych. Z jednej strony wiemy, iż istnieje wiele badań sugerujących, iż ADHD wynika z uwarunkowań genetycznych.
Z drugiej – coraz więcej specjalistów dostrzega ogromny wpływ środowiska, stresu w okresie okołoporodowym, napięć rodzinnych i braku bezpieczeństwa emocjonalnego na rozwój mózgu dziecka. Dr Maté stawia mocną tezę: nie geny, a doświadczenia – zwłaszcza te wczesnodziecięce – mają najważniejsze znaczenie dla pojawienia się objawów ADHD.
Za tę neuroatypowość odpowiada wrażliwość
Czy to znaczy, iż rodzice są winni ADHD swoich dzieci? Absolutnie nie. Współczesne życie niesie wiele wyzwań – szybkie tempo, presja, trudności finansowe, niewystarczające wsparcie psychiczne dla mam. Wszystko to może tworzyć środowisko stresowe, które odbija się na dziecku – szczególnie wtedy, gdy jest ono wyjątkowo wrażliwe.
Dobrą wiadomością jest to, iż dzisiaj – niezależnie od tego, czy ktoś uznaje ADHD za genetyczne czy środowiskowe – mamy do dyspozycji wiele narzędzi, które wspierają osoby neuroatypowe.
Terapie, wsparcie psychologiczne, edukacja włączająca, indywidualne podejście w szkołach – to wszystko sprawia, iż osoby neuroatypowe mają dziś większe szanse na zrozumienie, akceptację i rozwój.
To duża zmiana, szczególnie dla tych, którzy – jak Maciej Kawecki – przez lata czuli się niezrozumiani i wykluczani. Dziś takie objawy to nie zarzut, a najczęściej sygnał dla rodziców, by zdiagnozować dziecko i udzielić mu pomocy, żeby łatwiej było mu funkcjonować w społeczeństwie.
Dyskusja o przyczynach ADHD wciąż trwa. Ale jedno jest pewne – każde dziecko zasługuje na uważność, empatię i odpowiednie wsparcie. Bez względu na to, czy jego "problem" ma podłoże genetyczne, środowiskowe, czy – jak mówi dr Maté – tkwi w nadwrażliwości na świat. Film z framgemntem wywiadu Macieja Kaweckiego możesz zobaczyć na jego facebookowym profilu.
