ACIA – nowe narzędzie do diagnozy autyzmu u osób dorosłych
Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) coraz częściej diagnozowane są nie tylko u dzieci, ale także u dorosłych, którzy przez lata mogli nie wiedzieć, iż ich trudności mają swoje źródło właśnie w autyzmie. W odpowiedzi na rosnące potrzeby diagnostyczne w tej grupie wiekowej powstało narzędzie ACIA – Wywiad Kliniczny do Diagnozowania Autyzmu u Osób Dorosłych (ang. Autism Clinical Interview for Adults), które od niedawna dostępne jest również w wersji polskojęzycznej. Zostało ono opracowane przez zespół badaczy z Uniwersytetu w Newcastle (Jeremy Parr, Sarah Wigham, Barry Ingham, Tom Berney i Ann Le Couteur), a jego skuteczność została potwierdzona w badaniach pilotażowych prowadzonych w ramach brytyjskiej służby zdrowia (NHS).
Czym jest ACIA?
ACIA to częściowo ustrukturyzowany wywiad kliniczny, zaprojektowany z myślą o osobach dorosłych (w wieku 16+), u których podejrzewa się spektrum autyzmu. Jego celem jest dostarczenie szczegółowego obrazu rozwoju, funkcjonowania i objawów klinicznych danej osoby – zgodnie z kryteriami DSM-5 oraz ICD-11. Może być wykorzystywane zarówno w praktyce klinicznej, jak i w badaniach naukowych.
Narzędzie składa się z trzech części:
- Kwestionariusza poprzedzającego wywiad (PIQ) – wypełnianego przez osobę badaną i/lub informatora (np. członka rodziny). Zawiera pytania dotyczące m.in. historii zdrowotnej, warunków życia i wsparcia społecznego.
- Głównego wywiadu ACIA (ACIA-S / ACIA-I) – prowadzonego przez przeszkolonego specjalistę z osobą badaną (ACIA-S) oraz/lub z informatorem (ACIA-I). Skupia się na dwóch głównych obszarach: funkcjonowaniu społecznym i komunikacyjnym (kryterium A DSM-5) oraz powtarzalnych wzorcach zachowań (kryterium B DSM-5).
- Wywiadu dotyczącego chorób współistniejących (CCI) – pozwala na identyfikację dodatkowych zaburzeń często występujących u osób z ASD, jak np. lęki, depresja czy problemy sensoryczne.
Dla kogo?
ACIA nie jest narzędziem do samodzielnego diagnozowania – może być stosowane wyłącznie przez odpowiednio przeszkolonych specjalistów jako część szerszej oceny diagnostycznej.
Co ważne, ACIA jest użyteczne również w przypadkach, gdy osoba badana ma trudności z udzielaniem odpowiedzi – wtedy kluczową rolę odgrywa wywiad z informatorem. Dzięki temu możliwe jest zebranie bogatego materiału diagnostycznego również w sytuacjach utrudnionego kontaktu. Informatorem jest zwykle rodzic, krewny lub bliski przyjaciel, który dobrze zna osobę dorosłą. Warto, aby dysponował również informacjami dotyczącymi funkcjonowania osoby badanej w dzieciństwie, zebranymi na przykład od innych członków rodziny lub osób z jej najbliższego otoczenia.
Dlaczego ACIA?
Konstrukcja wywiadu umożliwia ocenę objawów zarówno z perspektywy dzieciństwa, jak i dorosłości. Dzięki temu zwiększa się trafność diagnozy. Wywiad pozwala również na kodowanie stopnia nasilenia trudności – od „braku trudności” po „znaczne trudności”. Umożliwia także identyfikację potrzeb diagnostycznych, również w zakresie zaburzeń współistniejących. Wszystko to pozwala uzyskać pełny obraz kliniczny, niezbędny do postawienia trafnej diagnozy i zaplanowania odpowiednich działań terapeutycznych.
ACIA to rzetelne, przemyślane i nowoczesne narzędzie, które znacząco wzbogaca proces diagnostyki autyzmu u osób dorosłych. Wprowadzenie go do praktyki klinicznej to krok w stronę większej rzetelności i trafności diagnoz, a w konsekwencji – bardziej dopasowanego wsparcia.
W naszym Centrum realizujemy:
- diagnozę spektrum autyzmu u dzieci i młodzieży
- diagnozę spektrum autyzmu u dorosłych
- Trening Umiejętności Społecznych dla dzieci i młodzieży
- Trening Umiejętności Społecznych dla dorosłych
- psychoedukację dla rodziców dzieci z diagnozą spektrum
autor: Karolina Szczepańska
