Teorie przywództwa
Co sprawia, iż niektórzy ludzie są doskonali w rolach liderów? Jakie cechy i zachowania możemy w sobie rozwijać, by poprawić swoje zdolności zarządzania zespołem? Tym tematem zajmują się teorie przywództwa.
W psychologii temat przywództwa jest poruszany od 100 lat. Pojawiło się wiele różnych teorii, mających na celu wyjaśnienie, dlaczego niektórzy ludzie stają się świetnymi przywódcami. Te wczesne zakładały, iż niektórzy są „urodzonymi liderami”. Nie jest to jednak do końca prawdą. Okazuje się bowiem, iż owszem – posiadanie pewnych cech może pomóc ludziom stać się naturalnymi liderami, ale zdobywanie doświadczenia i pewnych umiejętności również odgrywaja istotną rolę w procesie kształtowania kogoś na przywódcę.
Teoria „Wielkiego Człowieka”
Zgodnie z tym poglądem, wielcy liderzy po prostu rodzą się z niezbędnymi wewnętrznymi cechami, takimi jak charyzma, pewność siebie, inteligencja i umiejętności społeczne. Ta teoria zakładaj, iż zdolność do przywództwa jest wrodzona i często przedstawia wielkich przywódców jako heroicznych, mitycznych. Termin „wielki człowiek” był używany, ponieważ dawniej przywództwo było postrzegane przede wszystkim jako cecha męska, szczególnie w kontekście przywództwa wojskowego.
Teoria cech
Podobnie jak teoria Wielkiego Człowieka, ta również zakłada, iż ludzie przychodzą na świat z pewnymi cechami, które czynią ich bardziej odpowiednimi do bycia przywódcami. Teoria cech identyfikuje konkretną osobowość lub cechy behawioralne wspólne dla liderów. Są nimi na przykład: ekstrawersja, pewność siebie czy odwaga.
Jeśli konkretne cechy są najważniejsze dla przywództwa, to jak wyjaśnić fakt, iż niektóre osoby posiadają te cechy, a jednak nie są liderami? To pytanie obnaża niedoskonałości teorii cech. Bywa też odwrotnie. Są osoby, którym brakuje cech kojarzonych z efektywnym przywództwem, a mimo to świetnie radzą sobie z kierowaniem zespołem.
Teoria kontyngencji
Skupia się ona na konkretnych zmiennych związanych ze środowiskiem, które mogą określić, który styl przywództwa jest najbardziej odpowiedni do sytuacji. Zgodnie z tą teorią, żaden styl przywództwa nie jest najlepszy w każdej sytuacji. Badacze przywództwa White i Hodgson sugerują, iż naprawdę skuteczne przywództwo nie polega tylko na cechach lidera, ale na znalezieniu adekwatnej równowagi pomiędzy zachowaniem, potrzebami i kontekstem.
Dobrzy liderzy potrafią ocenić:
- sytuację
- potrzeby osób w danej sytuacji.
Na tej podstawie dostosowują swoje zachowania. A zatem, sukces zależy od wielu zmiennych, w tym stylu przywództwa, aspektów sytuacji i osób w niej uczestniczących.
Teoria sytuacyjna
Zakłada ona, iż liderzy wybierają najlepszy sposób działania na podstawie zmiennych sytuacyjnych. Różne style przywództwa mogą być bardziej odpowiednie dla pewnych typów podejmowania decyzji.
Na przykład w sytuacji, gdy lider jest najbardziej kompetentnym i doświadczonym członkiem grupy, styl autorytarny może być najbardziej odpowiedni. W innych przypadkach, gdy członkowie grupy są wykwalifikowanymi ekspertami, bardziej skuteczny będzie styl demokratyczny.
Teoria behawioralne
Koncentruje się ona na działaniach przywódców, a nie na ich cechach psychicznych lub stanach wewnętrznych. Zgodnie z nią ludzie mogą nauczyć się być przywódcami poprzez obserwację i doskonalenie się.
Teoria partycypacyjna
Sugeruje ona, iż idealny styl przywództwa to taki, który bierze pod uwagę wkład innych. Liderzy zachęcają członków grupy do aktywnego uczestnictwa w niej i włączają w proces podejmowania decyzji.
Teoria zarządzania
Zwana jest również teorią transakcyjną. Koncentruje się na roli nadzoru, organizacji i wydajności grupy. Według tej teorii przywództwo opiera się na systemie nagród i kar. Teoria zarządzania jest często stosowana w biznesie. Gdy pracownicy odnoszą sukcesy – są nagradzani. Natomiast gdy ponoszą porażkę, są upominani lub karani.
Teoria relacji
Nazywa się ją również teorią transformacyjną. Skupia się na połączeniach tworzonych między liderami i zwolennikami. Liderzy transformacyjni motywują i inspirują ludzi, pomagając członkom grupy dostrzec znaczenie i wyższe dobro.
Liderzy ci skupiają się na wynikach członków grupy, ale chcą również, aby każda osoba wykorzystała swój potencjał. Tacy liderzy często mają wysokie standardy etyczne i moralne.
Teorie przywództwa – podsumowanie
Przywództwo jest bardzo wieloaspektowym tematem i jest mieszanką różnych czynników, które pomagają określić, dlaczego niektórzy ludzie stają się świetnymi liderami. Ważne wydaje się w przywództwie doskonalenie własnych umiejętności i dostosowanie ich do sytuacji.
