Otyłość dotyka ludzi w każdym kraju i w 2024 roku była związana z 3,7 milionami zgonów na całym świecie. Bez zdecydowanych działań przewiduje się, iż liczba osób z otyłością podwoi się do 2030 roku. We wrześniu 2025 roku WHO dodała terapie GLP-1 do swojej Listy Leków Podstawowych w leczeniu cukrzycy typu 2 w grupach wysokiego ryzyka. Wraz z nowymi wytycznymi WHO wydaje warunkowe zalecenia dotyczące stosowania tych terapii, aby wspierać osoby z otyłością.
– Otyłość to poważne globalne wyzwanie zdrowotne, któremu WHO zobowiązuje się sprostać, wspierając kraje i ludzi na całym świecie w skutecznej i sprawiedliwej kontroli nad nią. Nasze nowe wytyczne uznają, iż otyłość jest chorobą przewlekłą, którą można leczyć kompleksową i dożywotnią opieką – powiedział dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, Dyrektor Generalny WHO. – Chociaż same leki nie rozwiążą tego globalnego kryzysu zdrowotnego, terapie GLP-1 mogą pomóc milionom osób pokonać otyłość i zmniejszyć związane z nią szkody.
- Czytaj również: WHO: 30% ludzi na świecie jest zagrożonych otyłością
Otyłość to złożona, przewlekła choroba i główny czynnik chorób niezakaźnych, takich jak choroby układu krążenia, cukrzyca typu 2 i niektóre rodzaje nowotworów. Przyczynia się również do gorszych wyników leczenia pacjentów z chorobami zakaźnymi. Poza wpływem na zdrowie, przewiduje się, iż globalny koszt ekonomiczny otyłości osiągnie 3 biliony dolarów rocznie do 2030 roku. Wytyczne mogą pomóc w działaniach na rzecz zmniejszenia gwałtownie rosnących kosztów opieki zdrowotnej związanych z leczeniem tej choroby i powiązanych z nią powikłań zdrowotnych.
Kluczowe zmiany
Nowe wytyczne WHO zawierają dwa najważniejsze zalecenia warunkowe:
– Terapie GLP-1 mogą być stosowane przez osoby dorosłe, z wyłączeniem kobiet w ciąży, w długoterminowym leczeniu otyłości. Chociaż skuteczność tych terapii w leczeniu otyłości oraz poprawie parametrów metabolicznych i innych była oczywista, zalecenie jest warunkowe ze względu na ograniczone dane dotyczące ich długoterminowej skuteczności i bezpieczeństwa, podtrzymywania i zaprzestania leczenia, ich obecnych kosztów, niewystarczającego przygotowania systemu opieki zdrowotnej oraz potencjalnych konsekwencji dla równości szans.
– Dorosłym osobom z otyłością, którym przepisano terapie GLP-1, można zaproponować intensywne interwencje behawioralne, w tym interwencje strukturalne obejmujące zdrową dietę i aktywność fizyczną. Opiera się to na dowodach o niskiej wiarygodności sugerujących, iż mogą one poprawić wyniki leczenia.
Same leki nie odwrócą problemu otyłości
Chociaż terapie GLP-1 stanowią pierwszą skuteczną opcję leczenia dla dorosłych z otyłością, wytyczne WHO podkreślają, iż same leki nie rozwiążą problemu. Otyłość to nie tylko problem indywidualny, ale także wyzwanie społeczne, które wymaga działań wielosektorowych. Rozwiązanie problemu otyłości wymaga gruntownej reorientacji obecnych podejść w kierunku kompleksowej strategii opartej na trzech filarach:
- Tworzenie zdrowszego środowiska poprzez solidną politykę na poziomie populacji, promującą zdrowie i zapobiegającą otyłości;
- Ochrona osób z grupy wysokiego ryzyka rozwoju otyłości i powiązanych z nią chorób współistniejących poprzez ukierunkowane badania przesiewowe i ustrukturyzowane wczesne interwencje;
- Zapewnienie dostępu do opieki zdrowotnej skoncentrowanej na pacjencie przez całe życie.
Uwagi dotyczące wdrożenia
Wytyczne podkreślają znaczenie sprawiedliwego dostępu do terapii GLP-1 i przygotowania systemów opieki zdrowotnej do stosowania tych leków. Bez przemyślanej polityki dostęp do tych terapii mógłby pogłębić istniejące nierówności w zdrowiu. WHO wzywa do podjęcia pilnych działań w zakresie produkcji, przystępności cenowej i gotowości systemów do zaspokojenia globalnych potrzeb.
Nawet przy szybkim wzroście produkcji, przewiduje się, iż do 2030 roku terapie GLP-1 dotrą do mniej niż 10% osób, które mogłyby z nich skorzystać. Wytyczne wzywają społeczność globalną do rozważenia strategii mających na celu rozszerzenie dostępu, takich jak wspólne zamówienia, zróżnicowane ceny i dobrowolne licencjonowanie.
Działania WHO
WHO opracowała wytyczne w odpowiedzi na prośby państw członkowskich, które chcą sprostać wyzwaniom związanym z otyłością. Proces opracowywania wytycznych obejmował dogłębną analizę dostępnych dowodów oraz konsultacje z szerokim gronem zainteresowanych stron, w tym osobami z doświadczeniem życiowym. Niniejsze wytyczne stanowią najważniejszy element planu przyspieszenia WHO mającego na celu powstrzymanie otyłości i będą regularnie aktualizowane w miarę pojawiania się nowych dowodów.
W 2026 roku WHO będzie ściśle współpracować z odpowiednimi interesariuszami, aby wspierać opracowanie przejrzystych i sprawiedliwych ram priorytetyzacji, zapewniających dotarcie do osób o największych potrzebach w pierwszej kolejności.
Źródło: ŁW/WHO
