18 czerwca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Przeciwdziałania Mowie Nienawiści. Jest to odpowiedź na problem hejtu, mająca na celu ograniczenie skali tego zjawiska. Mowa nienawiści jest wszechobecna na całym świecie, w tym na internetowych łamach lokalnych gazet, także na naszych, i dotyka różnych sfer życia społecznego.
Redakcje gazet lokalnych coraz częściej stają przed wyzwaniem związanym z zarządzaniem mową nienawiści w przestrzeni medialnej. Choć wolność słowa jest fundamentem demokratycznych społeczeństw, redaktorzy muszą znaleźć równowagę między umożliwieniem wyrażania opinii a zapobieganiem szerzeniu nienawiści.
Definicja i konsekwencje
Zgodnie z definicją Komitetu Rady Europy, mowa nienawiści obejmuje wszelkie formy wypowiedzi, które propagują lub usprawiedliwiają nienawiść rasową, ksenofobię, antysemityzm czy inne formy nienawiści oparte na nietolerancji. Skutki społeczne mowy nienawiści mogą być opłakane, prowadząc do utrwalania się stereotypów i uprzedzeń, a także do poważniejszych przestępstw z nienawiści, znanych z języka angielskiego jako hate crimes.
Mowa nienawiści w internecie
Internet jest jednym z najpowszechniejszych kanałów szerzenia mowy nienawiści. Komentarze zamieszczane pod artykułami, posty w mediach społecznościowych oraz na forach internetowych często zapewniają pozorną anonimowość, co zwiększa poziom agresji. Mowa nienawiści może przybierać różne formy, w tym teksty, grafiki, memy czy samodzielnie kręcone filmy. Ofiary takich działań są narażone na krzywdę moralną i poniżenie, co może prowadzić do izolacji społecznej, depresji, a w skrajnych przypadkach – do prób samobójczych.
Regulacje prawne w Polsce
Choć w polskim systemie prawnym nie istnieje odrębna regulacja dotycząca mowy nienawiści, to niektóre przepisy Kodeksu karnego pozwalają na walkę z tym zjawiskiem. Przepisy te, w tym art. 256 i 257, przewidują kary za propagowanie nienawiści na tle narodowościowym, etnicznym, rasowym czy wyznaniowym. Ponadto, inne regulacje, takie jak groźby karalne, zniesławienie, znieważenie czy uporczywe nękanie, również mogą być wykorzystywane w przeciwdziałaniu mowie nienawiści.
Art. 256 kk – Kto publicznie propaguje nazistowski, komunistyczny, faszystowski lub inny totalitarny ustrój państwa lub nawołuje do nienawiści na tle różnic narodowościowych, etnicznych, rasowych, wyznaniowych albo ze względu na bezwyznaniowość, podlega karze więzienia do lat 3.
Art. 257 kk. – Kto publicznie znieważa grupę ludności albo poszczególną osobę z powodu jej przynależności narodowej, etnicznej, rasowej, wyznaniowej albo z powodu jej bezwyznaniowości lub z takich powodów narusza nietykalność cielesną innej osoby, podlega karze więzienia do lat 3.
Pozostałe przykładowe regulacje wypełniające ustawowe znamiona czynu zabronionego:
- groźba karalna (art. 190 kk)
- uporczywe nękanie i wykorzystanie wizerunku (art. 190a. kk)
- zniesławienie (art. 212 kk)
- znieważenie innej osoby (art. 216 kk)
- złośliwe niepokojenie drugiego człowieka (art. 107 kw)
Rola rodziców i społeczeństwa
W walce z mową nienawiści istotną rolę odgrywają rodzice, którzy powinni dawać przykład swoim dzieciom, unikać języka nienawiści i uprzedzeń w życiu codziennym, a także reagować na hejt i przemoc w szkole. Ważne jest, aby rozmawiać z dziećmi na temat konsekwencji mowy nienawiści i uczyć je szacunku do innych. Ważne są również działania szkół, samorządów, organizacji pozarządowych, które powinny współpracować, aby przeciwdziałać temu zjawisku i promować tolerancję.
Jak podaje Komenda Głowna Policji warto pamiętać o kilku podstawowych zasadach.
Pamiętajmy:
- nienawiści i hejtu nie da się niczym usprawiedliwić. U ich podłoża leżą najczęściej m.in. niskie poczucie własnej wartości, brak rzetelnej wiedzy, a także stereotypy dotyczące ludzi i otaczającej nas rzeczywistości;
- przyczyną hejtu bywa także strach przed innością – kulturową, religijną, seksualną oraz lęk i poczucie zagrożenia ze strony „innych” i „obcych”;
- powielanie nienawistnych treści, udostępnianie szyderczych, poniżających inne osoby tekstów, memów czy filmów to akceptacja hejtu i nakręcanie spirali nienawiści. Dlatego warto zastanowić się, zanim prześlemy dalej otrzymaną wiadomość;
- nienawiść i hejt to zjawiska bardzo powszechne, ale bywają też tragiczne w skutkach. Prowadzą do społecznej izolacji, szczególnie młodych ludzi, depresji, a także prób samobójczych;
- zanim napiszemy, udostępnimy lub polubimy jakiś komentarz w internecie, pomyślmy, czy niesie on za sobą istotny komunikat, czy nie zrani jego adresata, czy nie jest formą szyderstwa, dokuczenia i przede wszystkim, czy chcielibyśmy taki tekst usłyszeć pod swoim adresem.
Rodzicu:
- daj dziecku dobry przykład. Zwróć uwagę, w jaki sposób komentujesz otaczającą nas rzeczywistość i innych ludzi. Zastanów się, czy Twój język nie jest językiem nienawiści i uprzedzeń i nie eskaluje niechęci i nienawiści do drugiego człowieka;
- reaguj, gdy Twoje dziecko dotknie hejt. Porozmawiaj o sytuacji w szkole z wychowawcą lub pedagogiem szkolnym. Nie czekaj na eskalację problemu;
- nie bądź obojętny. Reaguj na mowę nienawiści i hejt w wykonaniu Twojego dziecka. Dziś może być ono ich autorem, jutro stać się jego ofiarą
Pamiętajmy też, iż wszyscy mamy rolę do odegrania w budowaniu społeczeństwa wolnego od nienawiści.
Post Stop mowie nienawiści pojawił się poraz pierwszy w Gazeta Mosińsko-Puszczykowska.
