Pandemia, lęk i depresja: Jak izolacja wpłynęła na nasze zdrowie psychiczne

Życie w cieniu pandemii zmieniło nas na wielu poziomach, a nasze zdrowie psychiczne stało się jednym z najmocniej dotkniętych obszarów. Lęk, depresja i bezsenność były codziennością dla wielu ludzi na całym świecie. Niestety, pokłosie tych problemów wciąż jest obecne, a wiele osób boryka się z długofalowymi skutkami psychologicznymi pandemii. O tym, jak pandemia wpłynęła na społeczeństwo – przeczytaj w naszym artykule.

Od lockdownu do nowej rzeczywistości

Pod koniec grudnia 2019 roku w Chinach pojawiły się pierwsze przypadki COVID-19, a 11 marca 2020 roku Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła pandemię. W Polsce wprowadzono ogólnokrajową kwarantannę od 12 marca do 3 maja 2020 roku, po której ponownie otwarto galerie handlowe i hotele oraz przywrócono swobodę przemieszczania się. Mimo to szkoły, uczelnie oraz placówki medyczne nadal działały w ograniczonym zakresie, a codzienne życie Polaków uległo drastycznym zmianom. Pandemia przyniosła nie tylko zagrożenie zdrowotne, ale społeczne skutki uboczne, wpływając na zdrowie psychiczne wielu osób. ¹

Jak COVID-19 nasilił problemy psychiczne?

W okresie pandemii wielu ludzi straciło pracę, a przedsiębiorcy musieli zmagać się z trudnymi decyzjami finansowymi. Pracownicy ochrony zdrowia i innych sektorów byli narażeni na intensywny stres związany z kontaktem z wirusem. Musieli mierzyć się ze stresem wynikającym z przejazdów oraz wykonywania swojej pracy. Dodatkowym obciążeniem były intensywne kontakty społeczne oraz strach o zdrowie swoje i swoich bliskich. Nie dziwi więc fakt, że szacuje się, że częstość występowania depresji po COVID-19 może dotyczyć nawet do 35% ozdrowieńców w różnym czasie po infekcji. Potwierdzają to wyniki badania przeprowadzone w Polsce w maju 2020 roku na 423 osobach, które wykazało wzrost poziomu lęku i depresji. Co ciekawe, kobiety odczuwały lęk bardziej intensywnie niż mężczyźni. Dodatkowo osoby z wykształceniem podstawowym miały najwyższe wskaźniki strachu i przygnębienia. Warto zauważyć, że lęk występował częściej niż depresja, co może wskazywać na dominujące wówczas poczucie zagrożenia i niepewności. ^{1, 2, 3}

Inne badania wskazują, że depresja może dotyczyć pacjentów hospitalizowanych, spośród których cierpi na nią 48% osób, podczas gdy wśród pacjentów leczonych ambulatoryjnie odsetek ten wynosi 35%. Jeśli chodzi o nasilenie objawów, u większości pacjentów stwierdza się łagodne lub umiarkowane zaburzenia depresyjne. Szacuje się, że 29–33% ozdrowieńców doświadcza łagodnych objawów depresji, jednak u 7–10% symptomy są na tyle poważne, że mogą znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie i wymagać specjalistycznej interwencji. ³

Globalny lęk

W Chinach podczas pandemii COVID-19, kobiety były ponad trzykrotnie bardziej narażone na lęk niż mężczyźni, a młodsze osoby odczuwały go częściej niż starsi dorośli. W Brazylii największy stres przeżywali ci, którzy musieli pracować poza domem lub opiekować się seniorami, natomiast obecność dzieci w domu zmniejszała ryzyko depresji. W Wielkiej Brytanii liczba osób doświadczających poważnego cierpienia psychicznego wzrosła z 18,9% przed pandemią do 27,3% w kwietniu 2020 roku, przy czym największy wzrost zanotowano w grupie osób w wieku 18–34 lata oraz kobiet. Co więcej, w tym samym czasie, średni wynik w teście, który ocenia zdrowie psychiczne na podstawie poziomu samopoczucia, lęku i depresji, wzrósł z 11,5 do 12,6 punktów, co oznacza największy jednoroczny wzrost od dekady. ^{2, 4, 5}

Niepokojące były również skutki intensywnego śledzenia medialnych doniesień – u wielu osób powodowały one natrętne myśli o zakażeniu i trudności ze snem. Badanie przeprowadzone w Indiach pokazało, jak intensywna ekspozycja na medialne doniesienia wpłynęły na stan emocjonalny ludzi. Ponad 80% respondentów stale myślało o koronawirusie, a niemal 40% zmagało się z natrętnymi myślami o zakażeniu. Lęk potęgował doniesienia z mediów społecznościowych, które u wielu osób powodowały stres i trudności ze snem. Aż 80% badanych przyznało, że potrzebuje wsparcia psychicznego. ⁶

Wzrost stosowania leków w trakcie izolacji

Wyniki badania z Hiszpanii wykazały, że aż 18,3% uczestników doświadczało objawów depresji, a 5,1% zgłaszało myśli samobójcze, przy czym najbardziej narażone były osoby w wieku 18–24 lata, gdzie odsetek ten wynosił odpowiednio 30,2% i 9%. Jednocześnie, zaobserwowano silną korelację pomiędzy nasileniem objawów depresji a zwiększonym spożyciem leków psychotropowych, takich jak środki uspokajające, nasenne i sedatywne. Osoby z ciężką depresją były nawet ośmiokrotnie bardziej skłonne do stosowania środków uspokajających niż osoby bez depresji, a u osób z myślami samobójczymi częstotliwość stosowania tych leków była trzykrotnie wyższa. ⁷

Wpływ pandemii na jakość snu

Czy izolacja społeczna może wpływać na jakość snu? Okazuje się, że tak – i to w znacznym stopniu. Badanie wśród osób poddanych 14-dniowej izolacji domowej w środkowych Chinach na początku pandemii COVID-19 wykazało, że osoby otoczone bliskimi, mające silne więzi społeczne, doświadczały mniejszego stresu i lęku, co bezpośrednio przekładało się na lepszą jakość snu. Z kolei ci, którzy czuli się osamotnieni, częściej cierpieli na bezsenność i zaburzenia snu, co mogło negatywnie wpływać nie tylko na ich psychikę, ale i odporność organizmu. Warto zauważyć, że sen dobrej jakości może pomóc poprawić odporność na infekcje wirusowe. ^{8, 9}

Młodzież w czasach pandemii

WHO szacuje, że około 20% młodych ludzi na świecie zmaga się z zaburzeniami psychicznymi. ¹⁰

Pandemia COVID-19 i związane z nią ograniczenia mogły mieć szczególnie silny wpływ na zdrowie psychiczne młodzieży. Przymusowa izolacja i przejście na edukację zdalną przyczyniły się do wzrostu poczucia samotności, a zwiększona aktywność w mediach społecznościowych korelowała z częstszym występowaniem objawów depresji i lęku. Międzynarodowe badania pokazują, że osoby uzależnione od mediów społecznościowych częściej doświadczały depresji, osiągając poziom 29,1%, podczas gdy wśród ich rówieśników bez objawów uzależnienia odsetek ten wynosił 15,4%. Z kolei przegląd 12 różnych prac pokazał, że lęk dotyczył 18,9-37,4% młodzieży, a depresja 22,6-43,7%. Wyniki te podkreślają znaczenie budowania zdrowych nawyków cyfrowych i wspierania młodzieży w rozwijaniu relacji społecznych. ¹¹

Psychiczne następstwa pandemii – czas na zmianę podejścia

Izolacja społeczna, niepewność i medialna burza informacyjna sprawiły, że pandemia odcisnęła głębokie piętno na psychice ludzi na całym świecie. Ostatnie lata pokazały, że troska o zdrowie psychiczne nie jest luksusem, a koniecznością. Jeśli chcemy uniknąć długofalowego kryzysu emocjonalnego, czas na społeczną rewolucję w podejściu do psychiki – mniej stygmatyzacji, więcej wsparcia.

Adam Krzeszowiec

Źródła:

Budzyńska N., Moryś J., Poziom objawów lęku oraz depresji w trakcie izolacji związanej z pandemią ‘koronawirusa’ – wirusa SARS-CoV-2 w określonych grupach społecznych, Polskie Forum Psychologiczne, 26, 4, 433–450, 2022 [Dostęp: 27.05.2025]
Filgueiras A., Stults-Kolehmainen M., The Relationship Between Beha vioural and Psychosocial Factors Among Brazilians in Quarantine Due to COVID-19, 3, 31, 2020 [Dostęp: 27.05.2025]
Mazza M. G., Palladini M., et al., Post-COVID-19 Depressive Symptoms: Epidemiology, Pathophysiology, and Pharmacological Treatment, CNS Drugs, 36, 7, 681–702, 2022 [Dostęp: 27.05.2025]
Wang Y., Ye J., et al., Study on the public psychological states and its related factors during the outbreak of coronavirus disease 2019 (COVID-19) in some regions of China, Psychol Health Med, 26, 1, 13–22, 2021 [Dostęp: 27.05.2025]
Pierce M. et al., Mental health before and during the COVID-19 pandemic: a longitudinal probability sample survey of the UK population, Lancet Psychiatry, 7, 10, 883–892, 2020 [Dostęp: 27.05.2025]
Roy D., Tripathy S., Kar S. K., et al., Study of knowledge, attitude, anxiety & perceived mental healthcare need in Indian population during COVID-19 pandemic, Asian J Psychiatr, 51, 102083, 2020 [Dostęp: 27.05.2025]
Villanueva-Blasco V. J., Villanueva-Silvestre V., Vázquez-Martínez A., at al., Depression, Suicidal Ideation, and Consumption of Psychotropic Drugs During Lockdown by COVID-19 According to Gender and Age, Int J Ment Health Addict, 22, 4, 1859–1875, 2024 [Dostęp: 27.05.2025]
Xiao H., Zhang Y., et al., Social Capital and Sleep Quality in Individuals Who Self-Isolated for 14 Days During the Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Outbreak in January 2020 in China, Medical Science Monitor, 26, 2020 [Dostęp: 27.05.2025]
Gamaldo C. E., Shaikh A. K., i McArthur J. C, The Sleep-Immunity Relationship, Neurol Clin, 30, 4, 1313–1343, 2012 [Dostęp: 27.05.2025]
https://www.who.int/health-topics/mental-health#tab=tab_1, World Health Organization, 2021 [Dostęp: 27.05.2025]
Shakya H. B. i Christakis N. A., Association of Facebook Use With Compromised Well-Being: A Longitudinal Study, Am J Epidemiol, 2017 [Dostęp: 27.05.2025]