Stłoczenia zębów u dorosłych i dzieci. Przyczyny, objawy, metody leczenia

Stłoczenia zębów to powszechna wada zgryzu, charakteryzująca się nieprawidłowym ułożeniem zębów w łuku zębowym. Może prowadzić do problemów estetycznych oraz zdrowotnych, takich jak trudności w utrzymaniu higieny jamy ustnej czy zaburzenia funkcji żucia. Jakie są przyczyny stłoczenia zębów? Jakie są rodzaje tej wady? Czy w leczeniu stłoczenia zębów wystarczy stosowanie aparatu ortodontycznego? Sprawdzamy!

Krzywe zęby to nie tylko kwestia estetyki uśmiechu. Wady zgryzu mają ogromny wpływ przede wszystkim na funkcjonowanie całego układu stomatognatycznego. Jedną z najczęściej diagnozowanych u dorosłych i dzieci wad zgryzu są stłoczenia zębów, które mogą prowadzić do trudności w utrzymaniu higieny jamy ustnej, zwiększonego ryzyka próchnicy, chorób przyzębia, a także zaburzeń w funkcjonowaniu stawów skroniowo-żuchwowych. Wczesna diagnostyka i odpowiednie leczenie tej wady są istotne dla zachowania zdrowia jamy ustnej.

Czym są stłoczenia zębów?

Stłoczenia zębów to wada zgryzu polegająca na nieprawidłowym ustawieniu zębów w łuku zębowym, co skutkuje ich nachodzeniem na siebie, wyrzynaniem się poza łukiem lub pod niewłaściwym kątem. Taka sytuacja wynika z braku wystarczającej ilości miejsca w łuku zębowym dla wszystkich zębów, co prowadzi do ich przesunięć i rotacji. Stłoczenia mogą dotyczyć zarówno zębów mlecznych, jak i stałych, a ich nasilenie może być różne – od niewielkich przesunięć po znaczne deformacje utrudniające codzienne funkcjonowanie.

Jakie są przyczyny stłoczenia zębów?

Przyczyny stłoczenia zębów można podzielić na pierwotne i wtórne. Przyczyny pierwotne mają podłoże genetyczne i wynikają z dysproporcji między wielkością zębów a rozmiarem kości szczęki i żuchwy. Jeśli zęby są zbyt duże w stosunku do dostępnej przestrzeni w łuku zębowym, dochodzi do ich stłoczenia.

Z kolei przyczyny wtórne są efektem działania czynników środowiskowych, takich jak:

• zbyt wczesna utrata zębów mlecznych, co prowadzi do przesunięcia się pozostałych zębów i braku miejsca dla zębów stałych,

• nawyki z dzieciństwa, takie jak długotrwałe ssanie kciuka czy smoczka, które mogą wpływać na rozwój szczęki i ustawienie zębów,

• niewłaściwa higiena jamy ustnej oraz brak opieki stomatologicznej, co może prowadzić do utraty zębów i wtórnego stłoczenia pozostałych.

Rodzaje stłoczeń zębów u dorosłych i dzieci

Stłoczenia zębów można sklasyfikować na kilka sposobów, uwzględniając wiek pacjenta oraz przyczyny powstania wady.

Stłoczenia zębów mlecznych

Występują u dzieci i polegają na nieprawidłowym ustawieniu zębów mlecznych w łuku zębowym. Mogą wynikać z genetycznie uwarunkowanej dysproporcji między wielkością zębów a rozmiarem szczęki lub z niekorzystnych nawyków, takich jak ssanie kciuka. Stłoczenia zębów mlecznych mogą wpływać na rozwój zębów stałych, dlatego ważne jest ich monitorowanie i leczenie.

Stłoczenia zębów stałych

Dotyczą zębów stałych i mogą pojawić się zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Ich przyczyną jest najczęściej brak wystarczającej ilości miejsca w łuku zębowym dla wyrzynających się zębów stałych, co prowadzi do ich nieprawidłowego ustawienia. Stłoczenia zębów stałych mogą prowadzić do poważniejszych problemów ortodontycznych, wymagających długotrwałego leczenia.

Stłoczenia pierwotne

Mają podłoże genetyczne i wynikają z dysproporcji między wielkością zębów a rozmiarem kości szczęki i żuchwy. Jeśli zęby są zbyt duże w stosunku do dostępnej przestrzeni w łuku zębowym, dochodzi do ich stłoczenia.

Stłoczenia wtórne

Stłoczenia zębów wtórne są efektem czynników środowiskowych, takich jak zbyt wczesna utrata zębów mlecznych, co prowadzi do przesunięcia się pozostałych zębów i braku miejsca dla zębów stałych. Nawyki z dzieciństwa, takie jak długotrwałe ssanie kciuka czy smoczka, również mogą wpływać na rozwój szczęki i ustawienie zębów.

Stłoczenia późne

Występują około 17.-20. roku życia i dotyczą przedniego odcinka dolnego łuku zębowego. Bardzo długo za główną przyczynę powstawania stłoczeń późnych uważano ósemki, które wyrzynając się miały przemieszczać zęby znajdujące się przed nimi. Dlatego też lekarze często stali na stanowisku, że należy profilaktycznie usuwać zęby mądrości, aby nie dopuścić do rozwoju wady zgryzu.

Z czasem okazało się jednak, że do stłoczeń późnych dochodziło również u tych pacjentów, u których nie wykryto zawiązków trzecich trzonowców. Naukowcy zaczęli więc szukać innej przyczyny i doszli do wniosku, iż czas wyrzynania ósemek nakłada się na czas resztkowego wzrostu żuchwy. Powiększający się trzon żuchwy zmienia położenie dolnych zębów przednich w stosunku do podstawy żuchwy i napotykając na opór górnych zębów przednich, tłoczy zęby dolne, które w efekcie zaczynają na siebie nachodzić.

Stłoczenia zębów – leczenie. Czy sam aparat ortodontyczny wystarczy? 

Leczenie stłoczeń zębów wymaga indywidualnego podejścia, a wybór metody terapeutycznej zależy od stopnia nasilenia wady, wieku pacjenta oraz przyczyn powstania problemu. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem są aparaty ortodontyczne, jednak w wielu przypadkach konieczne jest zastosowanie dodatkowych procedur, aby uzyskać optymalne efekty.

• Leczenie ortodontyczne przy użyciu aparatu

Aparaty ortodontyczne, zarówno ruchome, jak i stałe, są podstawową metodą korekcji stłoczeń zębów. Ich zadaniem jest stopniowe przesuwanie zębów i uzyskanie odpowiedniego ułożenia w łuku zębowym. W przypadku dzieci stosuje się często aparaty ruchome, które wpływają na rozwój szczęki i żuchwy, natomiast u dorosłych częściej wykorzystuje się aparaty stałe (metalowe, ceramiczne, lingwalne lub przezroczyste nakładki).

• Ekstrakcja zębów

W niektórych przypadkach, gdy ilość dostępnego miejsca w łuku zębowym jest zbyt mała, konieczne jest usunięcie niektórych zębów, najczęściej przedtrzonowców, aby umożliwić prawidłowe ustawienie pozostałych. Ekstrakcja zębów jest decyzją podejmowaną przez stomatologa po dokładnej analizie przypadku, m.in. na podstawie zdjęć rentgenowskich i cyfrowych skanów jamy ustnej.

• Ekspansja łuku zębowego

U dzieci i młodzieży, u których szczęka nadal rośnie, można zastosować aparaty poszerzające łuk zębowy. Tego typu rozwiązania umożliwiają uzyskanie większej ilości miejsca dla wyrzynających się zębów bez konieczności ekstrakcji.

• Leczenie interdyscyplinarne

W niektórych przypadkach konieczna jest współpraca ortodonty z chirurgiem stomatologicznym lub periodontologiem. Wady zgryzu o podłożu kostnym mogą wymagać zabiegów chirurgicznych, np. osteotomii żuchwy lub szczęki. W sytuacjach, gdy stłoczeniu zębów towarzyszy stan zapalny dziąseł lub choroba przyzębia, konieczne może być wcześniejsze leczenie periodontologiczne.

Problem stłoczenia zębów występuje zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Może prowadzić do poważnych konsekwencji estetycznych i zdrowotnych, dlatego kluczowa jest wczesna diagnostyka oraz szybkie wdrożenie przez dentystę odpowiedniego leczenia.