• 27 maja ruszyła rejestracja na szczepienia dzieci przeciwko HPV. Same szczepienia zaczęły się 1 czerwca
• HPV to wirus brodawczaka ludzkiego, u kobiet odpowiedzialny za zachorowania na raka szyjki macicy
• Aby zarejestrować dziecko na szczepienie, należy zadzwonić pod numer 989 lub pójść do POZ. Można też zrobić to przez Internetowe Konto Pacjenta

Kto jest uprawniony do bezpłatnych, powszechnych szczepień przeciw HPV?

Powszechny program bezpłatnych szczepień przeciw HPV jest skierowany do dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat. W 2023 r. będą to dzieci urodzone w latach 2010 i 2011.

Czy szczepienie przeciw HPV dziewcząt i chłopców w wieku 12-13 lat jest obowiązkowe?

Nie. Jest to szczepienie zalecane.

W punkcie szczepień podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) można wykonać to szczepienie bezpłatnie dla grup wiekowych: 12 i 13 lat (w 2023 roku roczniki 2010 i 2011).

Dlaczego szczepienia przeciw HPV są zalecane nastolatkom w wieku 12-13 lat?

Szczepionki przeciw HPV są zalecane dziewczętom i chłopcom. Można je podawać już od ukończenia przez dzieci 9 lat. Jednak najlepiej wykonać to szczepienie w wieku 12-13 lat. Wtedy jest ono najskuteczniejsze i dlatego powszechne programy szczepień przeciw HPV najczęściej wskazują tę grupę wiekową. Odpowiedź poszczepienna jest też wtedy znacznie lepsza niż w starszych grupach.

Szczepienie jest najskuteczniejsze, jeśli następuje przed potencjalnym narażeniem na zakażenie HPV, do którego dochodzi głównie drogą kontaktów seksualnych.

Dodatkowo schemat szczepienia w wieku 12-13 lat obejmuje podanie mniejszej liczby dawek szczepionki (2 zamiast 3). To oznacza mniej wkłuć i mniej stresu związanego ze szczepieniem. 

Dlaczego powszechny program szczepień przeciw HPV obejmuje również chłopców?

Wirus HPV powoduje powszechne zakażenia przenoszone drogą kontaktów seksualnych. Zakażenia HPV dotyczą obu płci. Nowotwory złośliwe i choroby związane z zakażeniem HPV u mężczyzn obejmują: raka prącia, raka odbytu, a także brodawki narządów płciowych (kłykciny kończyste).

Szczepienia, którym poddadzą się teraz chłopcy będą w przyszłości chronić również pośrednio kobiety, które w ten sposób unikną od nich zakażenia wirusem HPV. Zaszczepieni mężczyźni, nie  będąc nosicielami wirusa HPV, przerywają łańcuch zakażenia. To zmniejsza liczbę przypadków raka szyjki macicy oraz innych nowotworów wywołanych przez HPV wśród kobiet.

Kto kwalifikuje do szczepienia przeciw HPV?

Do szczepień przeciw HPV kwalifikuje lekarz. 

Kogo nie można zaszczepić przeciw HPV?

Nie można zaszczepić osób, u których w przeszłości wystąpiła ciężka reakcja alergiczna (anafilaktyczna):

• na jakikolwiek składnik szczepionki,
• po poprzedniej dawce szczepionki.

Jakie są korzyści ze szczepienia przeci w HPV?

Wyniki badań jednoznacznie wskazują, że główny cel szczepienia przeciw HPV to zapobieganie chorobom nowotworowym. To szczepienie ratuje życie.

Szczepionki przeciw HPV chronią przed zakażeniem wirusem. To oznacza, że chronią przed nowotworami, które są związane z HPV oraz przed konsekwencjami, jakie mogą wynikać z rozwoju raka (np. śmierć).

Czy szczepionki na HPV są bezpłatne?

Szczepionki przeciw HPV są bezpłatne w ramach powszechnego programu szczepień przeciw HPV.

Jak działają szczepionki przeciw HPV?

Szczepionki przeciw HPV to szczepionki przeciwwirusowe. Chronią przed zakażeniem konkretnym wirusem. Po podaniu szczepionki organizm wytwarza przeciwciała, które w kontakcie z HPV opłaszczają wirusa i nie pozwalają mu wniknąć do komórek nabłonka. Szczepionka uruchamia mechanizm, który zapewnia długotrwałą odporność komórkową. 

Jak długo utrzymuje się odporność po szczepieniu przeciw HPV?

Odporność jest długotrwała. U osób zaszczepionych przeciwko HPV w badaniach klinicznych oceniany jest poziom przeciwciał. Utrzymuje się on dłużej niż po naturalnym zakażeniu HPV, co bardzo dobrze świadczy o ochronie poszczepiennej.

Czy mimo szczepienia przeciw HPV może dojść do zakażenia?

Szczepienie zmniejsza ryzyko zakażenia typami onkogennymi związanymi z rozwojem raka szyjki macicy.

Żadna z dostępnych szczepionek nie zapewnia w 100 proc. ochrony przed wszystkimi typami HPV. Może dojść do zakażenia typami, których nie ma w danej szczepionce.

Gdzie można wykonać szczepienie w ramach powszechnego programu szczepień przeciw HPV?

Szczepienia przeciw HPV można wykonać w punktach szczepień podstawowej opieki zdrowotnej (POZ), gdzie realizowane są szczepienia obowiązkowe i zalecane dzieci i młodzieży.

Jak zapisać nastolatkę/nastolatka na bezpłatne szczepienie przeciw HPV? 

Rodzic może zapisać dziecko w POZ, przez infolinię 989 oraz Internetowe Konto Pacjenta.

Czy przed szczepieniem przeciw HPV w ramach powszechnego programu szczepień potrzebne jest skierowanie?

Nie. Takie szczepienie odbywa się bez skierowania.

Czy zapisując dziecko na bezpłatne szczepienie przeciw HPV rodzic może wybrać szczepionkę?

Tak. Zapisując dziecko na to szczepienie, można wybrać jedną z dwóch dostępnych szczepionek (2-walentną Cervarix lub 9-walentną Gardasil9).

Obie szczepionki dają porównywalne korzyści w zapobieganiu zmian przednowotworowych narządów płciowych i odbytu oraz raka szyjki macicy i odbytu związanych z określonymi onkogennymi typami HPV.

Jak zbudowane są szczepionki przeciw HPV?

Szczepionki przeciw HPV opracowano z wykorzystaniem zaawansowanych technologii rekombinacji DNA. Zawierają cząstki wirusopodobne – fragmenty osłonki białkowej wirusa, bez wirusowego materiału genetycznego.

Czy może dojść do zakażenia HPV na skutek szczepienia?

Nie ma ryzyka zakażenia. W składzie szczepionek przeciw HPV nie ma wirusa zdolnego do namnażania się i zakażania, a jedynie cząstki wirusopodobne.

Ile dawek szczepionki i w jakim odstępie podajemy w powszechnym programie szczepień przeciw HPV? Czy dziecko urodzone w 2010 r., które nie zdąży przyjąć dwóch dawek szczepionki przed ukończeniem 14 lat może kontynuować szczepienie w ramach programu? Czy data rozpoczęcia szczepienia decyduje o liczbie dawek?

Szczepienia przeciw HPV dla dziewcząt i chłopców w wieku 12 i 13 lat mają schemat dwudawkowy. Odstęp pomiędzy dawkami szczepionki wynosi od 6 do 12 miesięcy.

Dzieci urodzone w 2010 r., które otrzymają pierwszą dawkę szczepionki, mogą przyjąć drugą dawkę po ukończeniu 14 lat.

Szczepienie rozpoczęte przed ukończeniem 14 lat decyduje o schemacie dwudawkowym szczepienia.

Jakie szczepionki są dostępne w ramach powszechnego programu szczepień przeciw HPV?

W powszechnym programie szczepień przeciw HPV bezpłatnie dostępne są 2 szczepionki:

• 2-walentana szczepionka: o nazwie Cervarix,
• 9-walentna szczepionka: o nazwie Gardasil 9.

Czy z powszechnego programu szczepień przeciw HPV może skorzystać osoba, która została zaszczepiona pierwszą dawką szczepionki odpłatnie?

Tak. Dotyczy to sytuacji, kiedy pierwsza dawka szczepionki została podana dziecku w wieku 12 lub 13 lat odpłatnie w 2023 r., jeszcze przed rozpoczęciem powszechnego programu szczepień.

Czy potrzebne są dawki przypominające w schemacie szczepienia przeciw HPV?

Nie ma potrzeby podawania dawek przypominających szczepionek przeciw HPV.

Czy szczepionki przeciw HPV są bezpieczne?

Szczepionki przeciw HPV są bezpieczne i dobrze tolerowane. Na świecie od ponad 15 lat podano już kilkaset milionów dawek tych szczepionek.

Bezpieczeństwo szczepionek przeciw HPV jest dokładnie monitorowane od 2006 roku – od pojawienia się pierwszej takiej szczepionki. 

Są mocne dowody naukowe, które potwierdzają bezpieczeństwo szczepionek przeciw HPV. Badań jest bardzo dużo. Można powiedzieć, że są to jedne z najwnikliwiej przebadanych preparatów.

Czy w przypadku szczepionek przeciw HPV zakończono badania kliniczne przed dopuszczeniem szczepionki do obrotu?

Tak. Szczepionki zarejestrowano na podstawie danych dotyczących bezpieczeństwa i immunogenności, czyli zdolności do wytwarzania przeciwciał jako odpowiedzi układu odpornościowego. Nie dało się wtedy ocenić skuteczności ochrony przed rozwojem stanów przedrakowych/raka, bo ten proces trwa latami.

Po wprowadzeniu szczepionek na rynek trwają dalsze badania i obserwacje, których celem jest ocena rzeczywistej skuteczności (spadku zachorowalności na choroby wywoływane przez HPV) oraz czasu utrzymywania się ochrony.

Ze względu na specyfikę chorób wywoływanych przez HPV na efekty kliniczne szczepienia trzeba byłoby czekać długie lata (podobnie jak przy naturalnym zakażeniu zwykle muszą upłynąć lata, aż rozwiną się stany przedrakowe, a następnie nowotwór).

Ochrona przed wystąpieniem stanów przednowotworowych jest jednoznaczna z ochroną przed wystąpieniem raka szyjki macicy.

W badaniach klinicznych, które są prowadzone od kilkunastu lat, widać korzystne efekty w zapobieganiu określonym stanom przednowotworowym. To przekłada się na wiedzę o skuteczności tych szczepionek.

Badania nad długotrwałą ochroną poszczepienną są prowadzone nieprzerwanie.

Jakie jest ryzyko związane ze szczepieniem przeciw HPV?

Po szczepieniu przeciw HPV (podobnie jak po każdym innym) mogą wystąpić działania niepożądane. Jeśli wystąpią – są krótkotrwałe (ustępują po 1-2 dniach). Obejmują zwykle reakcje w miejscu wkłucia (ból, zaczerwienienie, obrzęk) oraz reakcje o charakterze ogólnym  (zmęczenie, bóle głowy, bóle mięśni, ból brzucha, nudności, wymioty).

Ciężkie działania niepożądane występują niezwykle rzadko – pod postacią silnej reakcji alergicznej (anafilaktycznej). 

Czy po szczepieniu przeciw HPV mogą wystąpić odległe w czasie działania niepożądane?

Na świecie zaszczepiono setki milionów nastolatków i nie wystąpiły u nich takie skutki.

Badania nad bezpieczeństwem różnych rodzajów szczepionek dowodzą, że działania niepożądane – jeżeli występują – to tylko niedługo po szczepieniu.

Jak można zgłosić wystąpienie niepożądanego odczynu poszczepiennego po szczepieniu przeciw HPV?

Niepożądany odczyn poszczepienny (NOP) po szczepieniu przeciw HPV można zgłosić tak, jak NOP po innych szczepieniach. 

Jeżeli rodzic zauważy niepokojące objawy u zaszczepionego dziecka, powinien zgłosić się do lekarza, który na podstawie informacji od rodzica oraz oceny stanu zdrowia dziecka podejmuje decyzję o zasadności zgłoszenia NOP za pośrednictwem Inspekcji Sanitarnej. Każdy może też zgłosić podejrzenie NOP bezpośrednio do Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych.

Czy każdy niepokojący objaw po szczepieniu należy zgłosić lekarzowi?

Tak. Wszystkie niepokojące objawy należy zgłosić lekarzowi rodzinnemu. Lekarz po badaniu stwierdzi, czy jest to niepożądany odczyn poszczepienny (NOP) i czy wymaga dalszych działań.

Czy po szczepieniu, jeżeli wystąpi NOP mogę ubiegać się o odszkodowanie z Funduszu Kompensacyjnego?

Nie. Niepożądane dolegliwości po szczepieniu przeciw HPV nie dają prawa do odszkodowania z Funduszu Kompensacyjnego. 

Czy szczepieniu przeciw HPV towarzyszą omdlenia?

Szczepienia przeciw HPV wykonuje się głównie u nastolatków. W tej grupie wiekowej częściej niż w innych występują omdlenia, które są związane głównie ze strachem przed ukłuciem. Ryzyko omdlenia związanego ze stresem, który towarzyszy szczepieniu przeciwko HPV, jest podobne do tego, które występuje przy podawaniu innych szczepionek w tym wieku.

Czy schematy szczepienia przeciw HPV dwóch dostępnych w powszechnym programie szczepień preparatów są różne?

Nie. Schemat szczepienia preparatu 2-walentnego Cervarix i 9-walentnego Gardasil9 u dziewcząt i chłopców w wieku 12-13 lat obejmuje podanie dwóch dawek szczepionki. Odstępy między dawkami są takie same.  

Czy można stosować mieszane schematy szczepienia, z użyciem różnych preparatów?

Nie. Schemat szczepienia przeciw HPV należy zrealizować z użyciem tego samego preparatu.

Czy nastolatkę/nastolatka trzeba specjalnie przygotować do szczepienia?

Szczepienie przeciw HPV nie wymaga specjalnego przygotowania. Osoba szczepiona nie powinna być w trakcie ostrej infekcji z gorączką lub zaostrzenia choroby przewlekłej.

Nastolatki mogą obawiać się szczepienia ze względu na ukłucie. Najlepiej odwrócić uwagę od szczepienia, strzykawki i igły.

Czy przed szczepieniem przeciw HPV należy wykonać jakieś badania?

Nie. Podobnie jak w przypadku innych szczepień nie trzeba wykonywać żadnych badań, testów w kierunku HPV, testu ciążowego, badania ginekologicznego ani badania cytologicznego.

Czy nastolatka może być szczepiona w trakcie menstruacji?

Tak. Miesiączka nie jest powodem do odkładania szczepienia przeciw HPV.

Czy szczepienie przeciw HPV zwalnia z wizyt u ginekologa i wykonywania późniejszych badań cytologicznych?

Nie. Żadna szczepionka przeciw HPV nie jest skuteczna w 100 proc. i nie chroni przed wszystkimi typami wirusa. Nadal potrzebne są inne formy profilaktyki raka szyjki macicy, czyli okresowe badanie ginekologiczne i cytologia.

Czy w krótkim czasie po szczepieniu można planować różne aktywności?

Tak. Nie ma powodu, aby zmieniać tryb życia ze względu na szczepienie przeciw HPV.

Czy nastolatce/nastolatkowi w czasie tej samej wizyty szczepiennej można podać szczepionkę przeciw HPV oraz inną szczepionkę?

Tak. Podanie nastolatkowi nawet kilku szczepionek nie zagraża, ani nie „obciąża” układu odpornościowego.

Czy konieczny jest odstęp pomiędzy szczepieniem przeciw HPV a innymi szczepieniami?

Nie. Szczepienie przeciw HPV można podać w dowolnym momencie - przed albo po innym szczepieniu. Nie trzeba zachowywać określonego odstępu.

Czy można wyleczyć zakażenie HPV?

Nie ma leku przeciwwirusowego, który powodowałby całkowite usunięcie HPV z organizmu. Można za to uniknąć zakażenia dzięki szczepieniu przeciw HPV.

Czy można wyleczyć choroby wywołane przez HPV?

Można wyleczyć stany przedrakowe związane z zakażeniem HPV – pod warunkiem, że zostały wcześnie zdiagnozowane. Natomiast leczenie raka szyjki macicy i innych nowotworów wywołanych przez HPV nie zawsze jest skuteczne. Choroba – mimo leczenia – może się rozwijać i mogą pojawiać się przerzuty.  Zaawansowany rak zagraża życiu pacjenta.

Jak często rak szyjki macicy występuje u kobiet w Polsce?

Każdego roku około 3 tys. kobiet dowiaduje się, że ma raka szyjki macicy.

W 2020 r. w Polsce odnotowano:

• 3 862 nowe przypadki raka szyjki macicy (6. miejsce wśród nowotworów złośliwych kobiet),
• 2 137 zgonów (7. miejsce wśród nowotworów kobiecych = 11/100tys).

Kobiety w wieku poniżej 20 lat rzadko chorują na raka szyjki macicy. Zachorowalność na ten nowotwór wzrasta wraz z wiekiem. Na raka szyjki macicy najczęściej chorują kobiety w wieku 45-65 lat – to ponad 50 proc. kobiet chorujących na ten nowotwór.

Polska należy do krajów o średniej częstości występowania zachorowań na raka szyjki macicy. W populacji młodych kobiet (od 20. do 44. roku życia) rak szyjki macicy odpowiada za 8 proc. zachorowań oraz 11 proc. zgonów nowotworowych.

• MINISTERSTWO ZDROWIA
• HPV
• SZCZEPIENIA
• RAK SZYJKI MACICY