Czym jest syndrom DDA i kogo dotyka?

Alkoholizm to choroba obejmująca całą rodzinę. Mimo tego, że na chorobę alkoholową najczęściej cierpi wyłącznie jeden rodzic, alkoholizm dotyka każdego członka rodziny i oddziałuje na każdego w odmienny sposób. W obliczu choroby alkoholowej cierpią również dzieci, u których w dorosłości może rozwinąć się syndrom DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików). Co to znaczy DDA, jakie są cechy dorosłych dzieci alkoholików i jak poradzić sobie z syndromem DDA?

Co to jest DDA?

Co oznacza skrót DDA? DDA to skrót od Dorosłe Dzieci Alkoholików. Jest to odpowiednik określenia używanego w literaturze anglojęzycznej: Adult Children of Alcoholics, Al-Anon i Alateen. Na samym początku nazwy te odnosiły się do grup wsparcia zrzeszających osoby zmagające się z chorobą alkoholową i ich rodziny. Współcześnie obie nazwy: DDA i angielska ACoA używane są do określenia osób pochodzących z rodzin z problemem alkoholowym, które borykają się z różnego rodzaju trudnościami wynikającymi z doświadczeń z przeszłości.

Syndrom dorosłych dzieci alkoholików odnosi się do grupy osób pochodzących z rodzin z problemem alkoholowym, który dotyczył jednego lub obojga rodziców. Dzieci alkoholików dorastają bowiem w dysfunkcjonalnym środowisku rodzinnym, co może mieć negatywny wpływ na ich codzienne funkcjonowanie w dorosłości. 

Dzieci alkoholików żyją w ciągłym chaosie. Doświadczają nieustannego uczucia niepokoju, odrzucenia, bezradności. Nie doświadczają zdrowej formy wsparcia od opiekunów ani poczucia bezpieczeństwa. Często muszą samodzielnie zaspokajać własne potrzeby, przez co nierzadko towarzyszy im również poczucie osamotnienia.

Warto jednak wspomnieć, że nie wszystkie osoby pochodzące z rodzin z problemem alkoholowym będą zmagać się z objawami syndromu DDA. Rozwój syndromu zależny jest m.in. od indywidualnych cech osobowościowych, umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami, a także specyficznych cech rodziny. 

DDA – role dzieci w rodzinie alkoholowej

Dzieci alkoholików przyjmują określone role, które pozwalają funkcjonować im w dysfunkcjonalnym środowisku rodzinnych. Wśród ról wymienia się:

• dziecko-kozioł ofiarny – dziecko żyje w przekonaniu, że jest kimś gorszym. Jest za wszystko obwiniane i poniżane przez rodziców. W młodym wieku może sięgać po używki;

• dziecko-bohater – w tę rolę najczęściej wchodzi najstarsze dziecko w rodzinie. Zaczyna być odpowiedzialne za wszystkich członków rodziny, zajmuje się rodzeństwem i opiekuje się całym domem. Często rezygnuje z własnych potrzeb na rzecz pomocy innym członkom rodziny;

• dziecko-maskotka – dziecko staje się ozdobą rodziny, jego zachowanie (robienie żartów, „psikusów”, „wygłupianie się”) umożliwia rozładowanie napięcia. Takie dziecko często nazywane jest również “błaznem” rodzinnym;

• niewidzialne dziecko – dziecko opanowało regułę “3 razy nie” – nie mówi, nie ufa i nie czuje. Odcina się od rzeczywistości i izoluje się od innych. Niewidzialne dziecko żyje we własnym świecie. 

To, w jaką rolę wejdzie dziecko w rodzinie z problemem alkoholowym, może zdeterminować, jakich objawów DDA doświadczy ono w dorosłości. 

Syndrom DDA – objawy

Jakie są objawy syndromu dorosłych dzieci alkoholików? Wśród symptomów DDA wymienia się doświadczanie różnego rodzaju trudności, takich jak m.in.:

• tendencja do nadmiernej odpowiedzialności za inne osoby,
• niska samoocena,
• poczucie niskiej wartości wynikające z odrzucenia przez rodzica/rodziców z problemem alkoholowym,
• nadmierne i częste poczucie winy,
• obawy przed bliskością,
• zaniedbywanie własnych potrzeb,
• trudności z podejmowaniem decyzji,
• trudności z zaufaniem,
• nieumiejętność budowania bliskich relacji, 
• silna potrzeba kontrolowania innych osób,
• izolowanie się od innych, 
• ukrywanie uczuć i nieumiejętność ich wyrażania, 
• tendencja do kłamania bez przyczyny,
• silna potrzeba akceptacji,
• wysoki samokrytycyzm,
• problemy z przeżywaniem radości,
• poczucie osamotnienia. 

Dorosłe dziecko alkoholika może także zmagać się z objawami fizycznymi (tzw. psychosomatycznymi), takimi jak drżenie rąk, nadmierna potliwość, szybki i płytki oddech, omdlenia, czy zawroty głowy. Ponadto DDA są bardziej narażone na rozwój niektórych trudności o podłożu psychicznym, m.in. problemów ze snem, stanów depresyjnych, zaburzeń lękowych.

DDA – leczenie. Jak sobie pomóc?

Trudne doświadczenia z przeszłości związane z pochodzeniem z rodziny alkoholowej mogą przysparzać cierpienie w dorosłym życiu. Osoby, które doświadczają objawów wskazujących na DDA, mogą wówczas skorzystać z pomocy psychologicznej w formie psychoterapii indywidualnej lub grupowej. 

Psychoterapia indywidualna przeznaczona jest głównie dla osób, które mają trudności z publicznym wyrażaniem własnych uczuć i mówieniem o ciężkich doświadczeniach z przeszłości. Taka terapia pozwala zrozumieć źródło swoich zachowań, pozwala przepracować emocje i doświadczenia z dzieciństwa. Celem psychoterapii indywidualnej jest również praca nad akceptacją własnej osoby, dokonaniem zmian w swoim obecnym życiu oraz uporządkowaniem go. Terapia indywidualna może być prowadzona w gabinecie stacjonarnym lub w formie terapii DDA online, która jest tak samo skuteczna, jak psychoterapia prowadzona w gabinecie. 

Psychoterapia grupowa z kolei polegać będzie na pracy z grupą osób, które mają podobne doświadczenia z przeszłości. Terapia grupowa pozwala poczuć, że nie jesteśmy osamotnieni w problemie. Ponadto pozwala ona doświadczyć głębokiego uczucia zrozumienia, wsparcia i akceptacji. Podobnie, jak indywidualna, daje również możliwość zrozumienia oraz zmodyfikowania swojego sposobu myślenia o sobie i świecie.