• Prokuratura Krajowa potwierdza Rynkowi Zdrowia, że analizuje zasadność funkcjonowania specjalnych wydziałów ds. błędów medycznych
• Powstały za czasów Zbigniewa Ziobry, ministra sprawiedliwości w rządzie Mateusza Morawieckiego i od początku wzbudzały krytykę samorządu lekarskiego
• Po ośmiu latach funkcjonowania specwydziałów prawnicy zajmujący się błędami medycznymi uważają, że nie należy ich likwidować

Analiza zasadności działania specwydziałów ds. błędów medycznych

- W Prokuraturze Krajowej trwa obecnie analiza zasadności funkcjonowania w strukturze Prokuratury – Samodzielnych Działów ds. Błędów Medycznych - przekazała Rynkowi Zdrowia Anna Adamiak, rzeczniczka prasowa  Prokuratora Generalnego.

Jak się okazuje, analiza ta została zainicjowana pismem ministra zdrowia Izabeli Leszczyny.

- Pani minister wniosła o rozważenie możliwości likwidacji tych komórek organizacyjnych, z uwagi na panującą w środowisku lekarskim  powszechną opinię, że utworzenie i funkcjonowanie tych działów stanowi formę zastraszania lekarzy i personelu medycznego, a wręcz stygmatyzację tej grupy zawodowej - uzasadniła Adamiak. 

Przypomnijmy: obowiązujące od 15 kwietnia 2016 r. rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości (Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury) dało możliwość tworzenia odrębnych komórek organizacyjnych zajmującymi się sprawami karnymi związanymi z błędami lekarskimi.

Samodzielne działy do spraw błędów medycznych miały polityczne korzenie. Były pomysłem znanego z niechęci do środowiska lekarskiego ówczesnego ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry wprowadzonym - jak tłumaczono - w celu ograniczenia niepożądanych zdarzeń medycznych.

W prokuraturach regionalnych tworzono działy zajmujące się prowadzeniem i nadzorowaniem spraw dotyczących błędów medycznych, których skutkiem jest śmierć pacjenta. Natomiast na poziomie prokuratur okręgowych tworzono działy do prowadzenia i nadzorowania wspomnianych spraw, których skutkiem jest ciężkie uszkodzenie ciała człowieka.

Pierwszy taki samodzielny specwydział powstał w 2016 r. przy prokuraturze w Katowicach, wchodząc w struktury Wydziału Śledczego. Następnie uruchomiono podobne w Gdańsku, Krakowie, Lublinie i Warszawie. W  prokuratorach regionalnych w Łodzi, Gdańsku, Szczecinie, Wrocławiu, Rzeszowie, Białymstoku i Poznaniu sprawami związanymi z błędami lekarskimi zaczęli zajmować się koordynatorzy. Także od października 2016 r. w Departamencie Postępowania Przygotowawczego Prokuratury Krajowej zaczął funkcjonować Dział ds. Błędów Medycznych.

Jak tłumaczył wtedy prokurator Maciej Kujawski z działu prasowego Prokuratury Krajowej, konieczność utworzenia takich wyspecjalizowanych komórek organizacyjnych lub stanowisk prokuratorskich wynikała z faktu, że postępowania w tej kategorii spraw są zazwyczaj skomplikowane, zarówno dowodowo, jak i organizacyjnie. Powołanie specjalnych wydziałów do spraw medycznych niejednoznacznie oceniane było przez środowisko lekarskie. Duża jego część uważała, że to przejaw kryminalizacji zawodu lekarza, bo dla żadnej innej grupy zawodowej takie specjalne struktury w prokuraturze nie powstały. Inni twierdzili, że taka "medyczna specjalizacja" prokuratorów pozwoli zwiększyć ich fachowość w trudnych postępowaniach, wymagających szczególnej wiedzy.

Z początku liczba spraw, którymi zajmowali się w specywdziałach prokuratorzy w związku z błędami medycznymi, wzrosła w porównaniu do liczby spraw sprzed powstania nowych komórek. Jednak nie była to trwała tendencja. Jak dla przykładu wyliczył Dziennik Gazeta Prawna, Prokuratura Regionalna w Warszawie nie prowadziła spraw o błędy medyczne, zanim powstał specwydział. Natomiast od 2016 r. zarejestrowano 154 takie postępowania. W 2016 r. takich spraw wszczęto 4963, rok później prowadzonych było 5678 postepowań, a w 2018 aż 5739 (z czego 2217 nowych). Tymczasem w 2021 r. prokuratury wszczęły 1751 postępowań,  o 46 mniej niż rok wcześniej i o ponad 600 mniej niż w 2017 r.

No fault w rozmowach, fundusz bez rozporządzenia

Potem w Polsce toczyła się dyskusja o no fault (systemie, któremu Ziobro się sprzeciwiał, polegającym na możliwości wynagradzania pacjentom wystąpienia u nich niepożądanych zdarzeń medycznych bez orzekania o winie medyków), przyjęte zostało również i weszło w życie we wrześniu 2023 r. ustawowe rozwiązanie, związane z kompensacją błędów medycznych za pomocą specfunduszu przy Rzeczniku Praw Pacjenta. Fundusz powinien już działać od pół roku, ale póki co nie wypracowano wciąż ostatecznego kształtu rozporządzenia potrzebnego do wypłaty świadczeń. Jest już po konsultacjach publicznych i wiele uwag dotyczy podwyższenia progów zadośćuczynienia za poszczególne rodzaje zdarzeń medycznych.

- Tych zaległości mamy bardzo dużo. Kiedy w grudniu weszłam do ministerstwa, wydawało mi się, że tam już od czerwca nikt nie pracował. Ten fundusz jest bardzo ważny, pacjenci muszą się czuć bezpieczni i system ochrony zdrowia nie może im fundować wieloletnich spraw sadowych – mówiła Rynkowi Zdrowia w marcu br. ministra Izabela Leszczyna.

Opinie środowiska lekarzy i prawników są podzielone

Po wyborach parlamentarnych w 2023 r. Łukasz Jankowski, prezes Naczelnej Rady Aptekarskiej w wywiadzie dla Rzeczpospolitej ubolewał, jak mało w umowie koalicyjnej było tematu zdrowia, rozliczenia przeszłości, czyli zdiagnozowania, „z czym mamy do czynienia obecnie”.

- A mamy do czynienia z ogromną utratą zaufania – zaufania pacjenta do lekarza. Powstały specjalne komórki w prokuraturze ds. błędów medycznych. Potem minister Niedzielski na konferencjach prasowych przekonywał, że będzie bronił pacjentów przed lekarzami – zauważył. 

Pytany przez Rynek Zdrowia Jakub Kosikowski, rzecznik prasowy Naczelnej Izby Lekarskiej, zauważa, że likwidacja prokuratorskich wydziałów ds. błędów medycznych  to bardziej złożony temat.

- Uważamy, że funkcjonowanie specjalnych komórek do ścigania lekarzy nie pomoże poprawić sytuacji w ochronie zdrowia. Kraje zachodu udowodniły, że nie wspiera to jakości i nie poprawia bezpieczeństwa pacjentów. Obecnie oczekujemy na realizację obietnicy Ministerstwa Sprawiedliwości i Ministerstwa Zdrowia dotyczącej systemu "no fault" - klauzuli wyższego dobra. W przypadku jej wprowadzenia - takie wydziały nie będą w tej skali potrzebne (choć nie oznacza to całkowitej likwidacji odpowiedzialności karnej personelu medycznego) - przyznaje Kosikowski.

"Likwidacja tych wydziałów to wylanie dziecka z kąpielą"

Z kolei jak przekonuje mec. Jolanta Budzowska Jolanta, radca prawny, pełnomocnik poszkodowanych pacjentów w sprawach cywilnych i karnych z kancelarii radców prawnych Budzowska Fiutowski Partnerzy, likwidacja specwydziałów nie jest dobrym rozwiązaniem.

- Jestem zdecydowanie za pozostawieniem w prokuraturach samodzielnych działów do spraw błędów medycznych i to na poziomie co najmniej prokuratur okręgowych - uważa.

- Prokuratorzy pracujący w tych działach znają specyfikę spraw związanych z medycyną, mają doświadczenie zawodowe wynikające nie tylko ze kierunkowych szkoleń, ale i z praktyki: m.in. z treści analizowanej dokumentacji medycznej, przesłuchań świadków czy pozyskiwanych opinii biegłych. Rzetelne wyjaśnienie sprawy opisanej w zawiadomieniu o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wymaga od prokuratora przede wszystkim wiedzy jakie dowody powinien w danej sprawie pozyskać i jak to zrobić - tłumaczy. 

Przekonuje też, że w sprawach o błąd medyczny wymagane są czasem nieschematyczne działania i dowody, jak na przykład wewnętrzna, robocza dokumentacja prowadzona w szpitalu, zakres badań dodatkowych jakie należy przeprowadzić w ramach sekcji zwłok, czy analizy toksykologiczne w przypadku pomyłki lekowej.

- Czas gra kluczową rolę, tu nie ma miejsce na zasięganie opinii bardziej doświadczonych w sprawach medycznych kolegów. Prokurator musi też dokładnie wiedzieć o co zapytać biegłych z zakresu medycyny – i co równie ważne - jak sformułować pytanie - wyjaśnia.

W jej opinii znaczenie ma umiejętność i chęć oceny wiarygodności opinii biegłego, jej spójności logicznej, a przede wszystkim jej przydatności, a to wymaga rozumienia wywodu medycznego, a nie tylko bazowania na konkluzji, że np. „postępowania w stosunku do pacjenta było w pełni zgodne z aktualną wiedzą medyczną”.  Sprawne i rzetelnie prowadzone postępowanie przygotowawcze to korzyść nie tylko dla pokrzywdzonego - poszkodowanego pacjenta czy członka rodziny zmarłego pacjenta.

- Toczące się latami śledztwo to też obciążenie dla lekarzy i innych członków personelu medycznego, którzy nie mogą mieć pewności czy w pewnym momencie ich status nie ulegnie zmianie i ze świadków nie staną się obwinionymi - przekonuje mec. Budzowska. - Likwidacja tych wydziałów to wylewanie dziecka z kąpielą - ocenia.

Kiedy zapadnie decyzja o likwidowaniu bądź nie specwydziałów, nie wiadomo. Ale pierwszy ruch został wykonany. Jeśli decyzja będzie pozytywna, pewnie i tak trzeba będzie poczekać, aż prokuratury pokończą podjęte jak dotąd sprawy. Jednostkowo ich rozpatrywanie trwa średnio dwa lata.

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.

• ZBIGNIEW ZIOBRO
• NIL
• BŁĘDY MEDYCZNE
• ŁUKASZ JANKOWSKI
• LEKARZ
• PRAWO
• PROKURATURA
• NO FAULT
• IZABELA LESZCZYNA