• RPO przypomina, że w młodszym pokoleniu następują zmiany światopoglądowe, coraz więcej uczniów wybiera różnego rodzaju diety bezmięsne
• Jednakże z sygnałów organizacji pozarządowych wynika, że napotykają oni problemy w korzystaniu z pełnowartościowych posiłków bezmięsnych w placówkach edukacyjnych
• Okazuje się, że posiłki bezmięsne są dostępne w formie eliminacji niektórych elementów posiłków, ale nie zastąpienia ich alternatywą
• Rzecznik zwrócił się do Ministerstwa Zdrowia z prośbą o stanowisko w przedmiotowej sprawie

Problemy z żywieniem bezmięsnym

Rzecznik Praw Obywatelskich przypomina, że problematyka jakości posiłków w szpitalach od wielu lat pozostaje przedmiotem jego zainteresowania. RPO wskazywał zwłaszcza na doniosłość rozporządzenia ministra zdrowia określającego wymagania obowiązujące przy prowadzeniu żywienia zbiorowego w szpitalach. 

Rzecznik wskazywał w wystąpieniu z 2018 roku wyniki kontroli Najwyższej Izby Kontroli co do posiłków w szpitalach liczne nieprawidłowości. Jej generalnym wnioskiem było stwierdzenie, że jakość posiłków nie odpowiadała potrzebom zdrowotnym pacjentów.

W toku już kilkunastoletniej korespondencji Rzecznik spotykał się z odmową ze strony kolejnych ministrów, powołujących się na fakultatywny charakter upoważnienia z art. 72 ust. 6 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia. RPO przypomina przy tym, że jeszcze w poprzedniej kadencji Parlamentu trwały prace nad modyfikacją tej delegacji.

Projekt ustawy nowelizującej formułował obligatoryjną delegację ustawową dla ministra właściwego do spraw zdrowia, dotyczącą uregulowania wymagań obowiązujących przy prowadzeniu żywienia zbiorowego typu zamkniętego, które obejmie m.in. jednostki systemu oświaty, szpitale i domy pomocy społecznej – czytamy.

W stanowisku Naczelnej Rady Lekarskiej wobec tego projektu wskazano, że zapewnienie odpowiedniego standardu wyżywienia stanowi integralną część procesu leczenia oraz że zapewnienie odpowiedniego standardu wyżywienia w szpitalach powinno w przyszłości zostać wskazane jako prawo pacjenta.

Jednakże projekt ten nie doczekał się jednak uchwalenia, a delegacja z art. 76 ust. 6 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia pozostaje niezrealizowana. Rzecznik odnotował wysiłki podejmowane w kierunku poprawy jakości posiłków poprzez program pilotażowy "Dobry posiłek w szpitalu".

RPO wyjaśnia jednocześnie, że wspomniana delegacja ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia pozwala na określenie wymagań obowiązujących przy prowadzeniu żywienia nie tylko w szpitalach, ale również w innych zakładach żywienia zbiorowego typu zamkniętego, w tym w szeroko rozumianych placówkach edukacyjnych.

Konieczne rozporządzenie regulujące nawyki żywieniowe

W ocenie RPO wskazane byłoby wydanie stosownego rozporządzenia, ponieważ obok kwestii związanych z kształtowaniem zdrowych nawyków żywieniowych, znaczenia w tym przypadku nabierają również inne.

- W młodszym pokoleniu następują zmiany światopoglądowe, coraz większa rzesza uczniów wybiera różnego rodzaju diety bezmięsne. Z sygnałów organizacji pozarządowych wynika jednak, że uczniowie ci napotykają problemy w korzystaniu z pełnowartościowych posiłków bezmięsnych w placówkach edukacyjnych. Ma to wynikać zwłaszcza z tego, że posiłki bezmięsne dostępne być mają w formie eliminacji niektórych elementów posiłków, bez zastąpienia ich alternatywą – wyjaśnia RPO.

RPO zdaje sobie sprawę, że generalne zasady żywienia w placówkach edukacyjnych uregulowane są w art. 52c ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz wydanym na podstawie jego ust. 6 rozporządzeniu, które określa „podstawy jadłospisu", jaki powinien obowiązywać w żywieniu w tych placówkach, ale obecny kształt tego rozporządzenia nie eliminuje wskazanego problemu.

Zgodnie bowiem z tym upoważnieniem, minister zdrowia został umocowany do:

• określenia grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty (czyli tego, „co może być dostępne" w placówkach edukacyjnych) oraz
• określenia wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w jednostkach systemu oświaty.

W ocenie RPO określenie, jakie posiłki i z jaką częstotliwością mają być podawane w ramach żywienia zbiorowego w szkołach, nie mieści się w ramach wymienionego wyżej upoważnienia. Tym samym w wydanym na tej podstawie rozporządzeniu, w ramach „wymagań obowiązujących przy prowadzeniu żywienia" i „mając na względzie normy żywienia oraz wymagania zdrowotne" można już bowiem określić tego rodzaju podstawy jadłospisu, także z uwzględnieniem zagwarantowania potrzeb osób na dietach bezmięsnych.

W związku z licznymi wątpliwościami dotyczącymi  sprawy, RPO zwrócił się do szefowej MZ Izabeli Leszczyny o stanowisko oraz o informacje co do podjętych działań.

Materiał chroniony prawem autorskim - zasady przedruków określa regulamin.

• MINISTERSTWO ZDROWIA
• RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH
• RPO
• SZPITAL
• ŻYWIENIE PACJENTÓW
• SZKOŁA