Czym są zaburzenia schizoafektywne? Jakie są objawy i gdzie szukać wsparcia?

Zaburzenia schizoafektywne – jak sama nazwa wskazuje – mogą manifestować się zarówno w postaci objawów typowych dla schizofrenii (takich, jak na przykład urojenia czy omamy), jak i w postaci symptomów charakterystycznych dla zaburzeń afektywnych (czyli inaczej zaburzeń nastroju). Te ostatnie obejmują przede wszystkim stany depresyjne oraz stany maniakalne (nienaturalnie podwyższonego nastroju). Zaburzenia schizoafektywne mają charakter pojedynczych epizodów o różnym czasie trwania i nasileniu. Występują stosunkowo rzadko – szacuje się, że w ciągu życia zaburzenia schizoafektywne dotykają około 0,3% populacji, częściej kobiety niż mężczyzn.

Co to są zaburzenia schizoafektywne? Jakie są ich przyczyny?

Pojęcie „psychozy schizoafektywnej” pojawiło się po raz pierwszy w 1933 r. i zostało zaproponowane przez rosyjskiego psychiatrę i psychoanalityka Jakuba Kasanina. Współczesna nazwa „zaburzenia schizoafektywne” (stosowana wymiennie z określeniami: „psychoza depresyjno-maniakalna” lub „psychoza afektywna”) odnosi się do choroby, która łączy w sobie symptomy schizofrenii i zaburzeń afektywnych. Zazwyczaj ma ona bardzo niejednorodny charakter i u każdego Pacjenta może manifestować się w nieco odmienny sposób. Najogólniej rzecz ujmując – aby można było zdiagnozować zaburzenia schizoafektywne, Pacjent musi doświadczać zarówno objawów schizofrenii, jak i zaburzeń nastroju (w postaci epizodów manii lub depresji), przy czym nie muszą one występować jednocześnie.

Istotnym kryterium jest też to, że żaden z symptomów nie jest na tyle nasilony, aby można było dokonać rozpoznania na przykład samej schizofrenii lub tylko jednego konkretnego zaburzenia afektywnego.

Pomimo prowadzonych od lat badań – w dalszym ciągu nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie o genezę zaburzeń schizoafektywnych. Zakłada się, że pewną rolę odgrywają tu czynniki genetyczne, bowiem zapadalność na psychozę afektywną jest nieco większa wśród osób, które mają krewnego cierpiącego na schizofrenię, zaburzenia afektywne lub właśnie zaburzenia schizoafektywne. Coraz więcej wskazuje również na to, że na wystąpienie choroby mogą mieć wpływ trudne doświadczenia życiowe (takie jak: śmierć bliskiej osoby, nagła utrata pracy, rozwód, bycie ofiarą przemocy itp.), a także nadużywanie różnego rodzaju substancji psychoaktywnych.

Zaburzenia schizoafektywne po raz pierwszy pojawiają się najczęściej w okresie wczesnej dorosłości – szacuje się, że ok. 30% przypadków dotyczy osób pomiędzy 25. a 35. rokiem życia. U niektórych pierwsze epizody schizoafektywne pojawiają się jednak dużo wcześniej (np. już w okresie dojrzewania) lub znacznie później (na starość). Stosunkowo najrzadziej chorują natomiast dzieci.

Czym się objawiają zaburzenia schizoafektywne?

Diagnoza psychozy maniakalno-depresyjnej nie należy do najłatwiejszych, głównie ze względu na dużą różnorodność towarzyszących jej symptomów. W jaki sposób rozpoznaje się zaburzenia schizoafektywne? Objawy dzieli się na dwie główne grupy.

W pierwszej grupie znajdują się te symptomy, które są typowe dla schizofrenii.

• Zdezorganizowane myślenie
• Dziwaczne, nietypowe zachowania
• Omamy (głównie słuchowe, np. w postaci głosów komentujących zachowanie Pacjenta)
• Urojenia o różnej treści (np. paranoidalne)
• Apatia i zobojętnienie
• Zaburzenia mowy (głównie jej zubożenie)
• Spłycony afekt
• Spowolnienie lub unieruchomienie.

W drugiej grupie znajdują się objawy związane z zaburzeniami nastroju. Dzielimy je, w zależności od rodzaju zaburzeń afektywnych, na 3 podtypy: depresyjny, maniakalny i dwubiegunowy (inaczej: depresyjno-maniakalny).

Objawy typu depresyjnego są zbliżone do symptomów „klasycznego” epizodu depresyjnego.

• Obniżony nastrój
• Brak motywacji i energii do działania
• Utrata dotychczasowych zainteresowań
• Poczucie bezsensu życia
• Pesymistyczna wizja przyszłości
• Anhedonia (czyli niezdolność do odczuwania przyjemności)
• Zaburzenia snu
• Utrata apetytu
• Niska samoocena, niewiara w siebie
• Myśli o śmierci
• Zaburzenia pamięci, koncentracji, myślenia i in.

Typ maniakalny charakteryzują z kolei cechy charakterystyczne dla stanu manii lub nieco łagodniejszej od niej hipomanii.

• Silnie podwyższony nastrój
• Słowotok
• Gonitwa myśli
• Pobudzenie psychoruchowe
• Niewielka potrzeba snu
• Stan euforii i zadowolenia
• Ogólne zwiększenie poziomu aktywności
• Niekiedy: rozdrażnienie, skłonność do wybuchów złości
• Mniejsza potrzeba snu
• Poczucie bycia niezniszczalnym

W typie dwubiegunowym epizody depresji występują naprzemiennie z epizodami manii, a obraz zaburzenia jest niejednorodny.

W procesie diagnostycznym istotne jest wykluczenie innych czynników, mogących dawać objawy psychotyczne, takich jak: kiła ośrodkowego układu nerwowego, zakażenie wirusem HIV, zaburzenia czynności tarczycy, skutki uboczne leczenia sterydami, używanie narkotyków lub innych substancji psychoaktywnych.

Zaburzenia schizoafektywne – leczenie

W jaki sposób leczy się zaburzenia schizoafektywne? Terapia, która przynosi najlepsze skutki, obejmuje farmakoterapię połączoną z psychoterapią. W leczeniu farmakologicznym sięga się najczęściej po leki przeciwpsychotyczne (takie jak na przykład: olanzapina, perazyna, rysperydon, kwetiapina), które w większości przypadków wpływają na regulację układu dopaminergicznego. W typie depresyjnym zaburzeń schizoafektywnych przeważnie stosuje się także leki przeciwdepresyjne (najczęściej z grupy SSRI), a w typie maniakalnym i dwubiegunowym – stabilizatory nastroju (np. sole litu). Psychoterapia (prowadzona najczęściej w nurcie poznawczo-behawioralnym) ma przede wszystkim na celu poprawę jakości funkcjonowania Pacjenta na co dzień, zwłaszcza w obszarze aktywności zawodowej oraz relacji społecznych. Dobrym pomysłem w przypadku psychozy schizoafektywnej jest również psychoedukacja Pacjentów oraz ich bliskich. Pozwala ona na lepsze zrozumienie natury zaburzenia i skuteczniejsze radzenie sobie z nim na co dzień.

Zaburzenia schizoafektywne – sięgnij po pomoc w klinice PsychoMedic

W klinikach PsychoMedic skutecznie leczymy wszelkiego rodzaju zaburzenia natury psychicznej, w tym także zaburzenia schizoafektywne. Pomoc oferowana w naszych placówkach obejmuje zarówno wsparcie psychiatryczne (farmakoterapia prowadzona jest zawsze pod okiem doświadczonego lekarza psychiatry), jak i psychoterapeutyczne (działamy we wszystkich najważniejszych i uznanych w świecie psychologicznym nurtach psychoterapeutycznych).