Najnowsza analiza systematyczna badaczy z University of Sharjah sugeruje, iż ekstrakt z czosnku może dorównywać skutecznością chlorheksydynie, a choćby wykazywać dłuższe działanie przeciwbakteryjne. Mimo pewnego dyskomfortu podczas stosowania, naturalny środek na bazie czosnku może stać się wartościową alternatywą dla standardowych płukanek chemicznych.
Czosnek jest jednym z najsilniejszych naturalnych środków przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych. Jego najważniejszy składnik – allicyna – od lat stanowi przedmiot intensywnych badań farmaceutycznych. Jest on szeroko wykorzystywany m.in. w suplementach diety, podczas gdy środki chemiczne, takie jak chlorheksydyna, w większości przypadków pozostają wydawane na receptę.
Rosnące obawy dotyczące działań niepożądanych chlorheksydyny oraz ryzyka rozwoju oporności antybakteryjnej skłaniają badaczy do poszukiwania bezpieczniejszych, naturalnych rozwiązań. W najnowszej analizie opublikowanej w „Journal of Herbal Medicine” naukowcy z University of Sharjah porównali skuteczność ekstraktu czosnkowego z chlorheksydyną, oceniając, na ile preparaty roślinne mogą sprawdzić się jako zamiennik tego znanego środka antyseptycznego.
Jak przeprowadzono analizę?
Naukowcy wyszukali 389 publikacji w sześciu bazach danych, a kolejne 13 znaleziono dzięki manualnemu przeglądowi cytowań. Po odrzuceniu duplikatów i zastosowaniu kryteriów włączenia pozostało jedynie pięć artykułów, obejmujących randomizowane badania kliniczne i inne prace eksperymentalne, cechujące się niskim lub umiarkowanym ryzykiem błędu systematycznego (zafałszowania).
Wnioski były spójne: płukanki z wysokim stężeniem ekstraktu czosnkowego wykazywały działanie przeciwdrobnoustrojowe porównywalne do chlorheksydyny. Różnice wynikały przede wszystkim z użytych stężeń oraz czasu stosowania, co tłumaczy zmienność wyników między badaniami.
Część analiz wskazywała przewagę chlorheksydyny w utrzymywaniu prawidłowego pH w jamie ustnej, ale w innych sytuacjach to czosnek radził sobie lepiej. Zauważono jednak, iż preparaty czosnkowe częściej powodowały dyskomfort, pieczenie tkanek czy intensywny zapach.
Działania niepożądane i konsekwencje kliniczne
Choć ekstrakt z czosnku nie jest wolny od skutków ubocznych, te zwykle są łagodniejsze niż w przypadku środków syntetycznych. Nieprzyjemny zapach i uczucie pieczenia mogą jednak zniechęcić pacjentów do stosowania płukanek na bazie czosnku zamiast tradycyjnej chlorheksydyny.
Mimo to, autorzy analizy podkreślają, iż badania wykazały istotne obniżenie liczby bakterii w jamie ustnej już po zastosowaniu preparatów czosnkowych. Wskazuje to na możliwość wykorzystania ich w wybranych sytuacjach klinicznych jako alternatywnego, naturalnego środka przeciwbakteryjnego. Konieczne są jednak kolejne badania obejmujące większe grupy pacjentów oraz dłuższe obserwacje, aby potwierdzić skuteczność i praktyczne zastosowanie czosnku w stomatologii.
Czosnek w praktyce stomatologicznej
W kontekście stomatologii płukanki przeciwdrobnoustrojowe są nieodłącznym elementem terapii chorób jamy ustnej – od halitozy, przez próchnice aż po choroby przyzębia. Analizowane publikacje wykazały skuteczność czosnku wobec wielu bakterii, grzybów i wirusów, a także jego potencjał w leczeniu zapaleń błon śluzowych jamy ustnej, dezynfekcji kanalików zębinowych czy jako preparatu stosowanego w endodoncji.
Jednocześnie większość badań ma charakter in vitro i brakuje jednolitych standardów ich prowadzenia, co utrudnia wyciąganie jednoznacznych wniosków. Naukowcy zwracają uwagę, iż luka w wiedzy dotycząca standaryzowanych, opartej na dowodach terapii przeciwdrobnoustrojowych musi zostać wypełniona, zanim czosnek stanie się pełnoprawną alternatywą dla chlorheksydyny w codziennej praktyce.
Pełne wyniki badania opublikowano w artykule „The Clinical Antimicrobial Efficacy of Garlic Extract (Allium sativum) Compared to Chlorhexidine Mouthwash: A Systematic Review” na łamach „Journal of Herbal Medicine”.
– Irygacja jest, moim zdaniem, najistotniejszym elementem każdego konwencjonalnego leczenia endodontycznego, ponieważ to ona odpowiada za adekwatną dezynfekcję systemu kanałowego zanim dokonamy ostatecznej obturacji – mówi dr n. med. Hubert Gołąbek, absolwent Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, autor pracy doktorskiej z zakresu irygacji systemu kanałowego, wykładowca kongresów, konferencji i szkoleń dla lekarzy dentystów w tematyce endodontycznej, przewodniczący Sekcji Endodoncji PTS-u. Na co powinni zwracać uwagę lekarze dentyści podczas procesu irygacji kanałów? Zachęcamy do obejrzenia materiału filmowego zarejestrowanego podczas Konferencji Polskiej Akademii Stomatologii Dziecięcej 2025.
Źródła: https://www.sharjah.ac.ae/
https://www.sciencedirect.com
